Wie is verantwoordelijk voor jouw gezondheid? (Hint: Niet je arts)
Beste Afafa-patiënt,
We hebben allemaal wel eens gedacht: “De dokter maakt me wel beter.” Maar wat als ik je vertel dat dit idee net zo naïef is als geloven dat chocolade niet dik maakt?
In mijn nieuwste artikel neem ik je mee op een persoonlijke en, eerlijk gezegd, soms ironische reis door de gezondheidszorg. Van een knie die nooit meer hetzelfde werd tot artsen die meer ‘kunst’ dan wetenschap bedrijven. En wist je dat in een beroemde studie artsen het niet eens konden worden over welke kinderen amandelen moesten laten verwijderen? (Spoiler: bijna iedereen kreeg uiteindelijk een operatie aangeboden).
Wat kun je verwachten?
- Een frisse kijk op waarom jij – ja, JIJ – de CEO van je eigen gezondheid moet zijn.
- Hoe medische fouten vaker voorkomen dan je denkt (en nee, het is geen medische versie van slapstick).
- Waarom Medical Nemesis, Selling Sickness, en Bad Pharma niet alleen boeken zijn, maar ook waarschuwingen.
Klinkt dat zwaar? Geen zorgen, ik beloof dat je met een glimlach (en misschien wat gezonde zelfreflectie) verder leest.
Lees dit artikel.
Ben jij klaar om jouw gezondheid in eigen handen te nemen? Of blijf je liever geloven in de mythe van de almachtige arts?
Met een knipoog,
Peter Koopman
22 jan. 2025
Tel.: 06 8135 8861
Zelfreflectie op Gezondheid en Persoonlijke Verantwoordelijkheid
Mijn persoonlijke ervaring met medische interventies heeft mijn kijk op gezondheid fundamenteel veranderd. Wat begon met een ogenschijnlijk eenvoudige knieklacht, groeide uit tot een reis langs meerdere medische disciplines. Deze ervaringen hebben mij doen inzien dat het idee dat een arts je beter maakt, niet alleen simplistisch, maar ook misleidend is. Het vereist een kritisch besef van de persoonlijke verantwoordelijkheid die wij als individuen dragen voor onze gezondheid en die van onze dierbaren.
Het Principaal-Agent Probleem in de Zorg
Het fundament van deze verantwoordelijkheid wordt bemoeilijkt door het zogenaamde principaal-agent probleem. Dit economisch-filosofische concept wijst op de situatie waarin de agent (in dit geval de arts) niet per se handelt in het belang van de principaal (de patiënt). Artsen opereren binnen een systeem waarin protocollen, tijdsdruk, financiële prikkels en persoonlijke bias een rol spelen. Dit betekent niet dat artsen kwade intenties hebben, maar dat hun belangen niet altijd samenvallen met die van de patiënt. Dit verklaart waarom patiënten vaak teleurgesteld zijn in de uitkomst van medische behandelingen en waarom fouten, zowel diagnostisch als procedureel, regelmatig voorkomen.
Een treffend historisch voorbeeld is de zogenaamde Amandelstudie uit 1930. In deze studie werden 389 kinderen onderzocht door verschillende KNO-artsen. Van de kinderen werden er 174 geadviseerd een tonsillectomie te ondergaan. De overige 215 kinderen werden doorverwezen naar een andere arts, waar opnieuw 99 kinderen als ‘noodzakelijk’ werden beoordeeld voor een ingreep. Bij een derde beoordeling werden nog eens 52 kinderen als ‘operatiewaardig’ bestempeld. Deze discrepantie toont niet alleen de subjectiviteit van medische beoordelingen, maar ook de gevaren van blind vertrouwen op medisch advies.
Persoonlijke Verantwoordelijkheid voor Gezondheid
Dit roept de vraag op: wat kunnen wij zelf doen om onze gezondheid te waarborgen? Ten eerste moeten we beseffen dat preventie altijd beter is dan interventie. Veel chronische aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en obesitas, zijn in hoge mate te voorkomen door leefstijlkeuzes. Het probleem is dat preventie vaak ongemak met zich meebrengt, terwijl interventies schijnbaar directere oplossingen bieden.
Ten tweede moeten we onze afhankelijkheid van medische technologie en farmacologie kritisch onder de loep nemen. Medicatie kan symptomen onderdrukken, maar geneest zelden de onderliggende oorzaak. Sterker nog, medicatie introduceert vaak nieuwe risico’s in de vorm van bijwerkingen en interacties.
Het Probleem van Medische Fouten
De werkelijkheid is dat medische fouten een substantiële bedreiging vormen voor de patiëntveiligheid. Studies wijzen erop dat medische fouten wereldwijd een van de belangrijkste oorzaken van sterfte zijn. Denk aan verkeerde medicatiedoseringen, operaties aan het verkeerde lichaamsdeel of verkeerde diagnoses. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt niet alleen bij artsen en systemen, maar ook bij patiënten zelf. Patiënten moeten hun eigen advocate worden, informatie verzamelen, kritische vragen stellen en niet bang zijn om een second opinion te vragen.
Filosofische Reflectie
Primum non nocere (het eerste gebod van de arts: ‘doe geen kwaad’) lijkt soms meer een vrome wens dan een werkelijke leidraad. Medische interventies worden immers vaak uitgevoerd zonder volledig begrip van de risico’s, met gevolgen die variëren van onverwachte bijwerkingen tot levenslange beperkingen. De paradox is dat het streven naar gezondheid soms het tegenovergestelde effect heeft. Ivan Illich beschrijft dit treffend in zijn kritiek op de medische industrie: hoe meer we proberen te genezen, hoe meer we soms schaden.
Deze discussie raakt aan een dieper menselijk probleem: onze neiging om controle over ons lichaam en onze gezondheid uit te besteden. Het externaliseren van verantwoordelijkheid is comfortabel, maar leidt zelden tot de beste uitkomst. Gezondheid is geen product dat je koopt, maar een dynamisch proces dat onderhoud, aandacht en aanpassing vergt. Zoals de stoïcijn Epictetus al stelde: “Het is niet wat er met je gebeurt, maar hoe je daarop reageert, dat je definieert.”
Ivan Illich in Medical Nemesis beschrijft hoe de geneeskunde niet alleen faalt in het bevorderen van gezondheid, maar soms zelfs ziekte veroorzaakt door overmedicatie en overdiagnose. Ray Moynihan en Alan Cassels, auteurs van Selling Sickness, belichten hoe de farmaceutische industrie gezonde mensen tot patiënten maakt. In Bad Pharma legt Ben Goldacre systematisch uit hoe de farmaceutische industrie onderzoeksresultaten manipuleert om winst boven gezondheid te stellen. Against Health: How Health Became the New Morality biedt een kritische kijk op hoe gezondheid een moreel ideaal is geworden, vaak ten koste van andere waarden zoals vrijheid en individualiteit.
Conclusie
Mijn ervaring heeft mij geleerd dat het niet alleen belangrijk is om kritisch naar medische zorg te kijken, maar ook om verantwoordelijkheid te nemen voor mijn eigen gezondheid. Dit betekent niet dat medische interventies waardeloos zijn – ze kunnen levensreddend zijn – maar ze zijn geen vervanging voor een proactieve houding. Door preventie, bewustzijn en kritisch denken kunnen we onze afhankelijkheid van een imperfect systeem verkleinen. Uiteindelijk ligt de sleutel tot gezondheid niet in de handen van een arts, maar in die van onszelf.
Literatuurlijst
Metzl, J. M., & Kirkland, A. (Eds.). (2010). Against Health: How Health Became the New Morality.
Illich, I. (1976). Medical Nemesis: The Expropriation of Health.
Goldacre, B. (2012). Bad Pharma: How Drug Companies Mislead Doctors and Harm Patients.
Moynihan, R., & Cassels, A. (2005). Selling Sickness: How the World’s Biggest Pharmaceutical Companies Are Turning Us All into Patients.
