“Voel je het al stromen? Waarom mensen overal betekenis in zoeken (en waarom dat zelden een goed teken is)”

Beste Goed Gelovige,

Het is Pasen — de dag dat we massaal betekenis geven aan een wederopstanding van ruim 2000 jaar geleden, terwijl we eieren zoeken die door een konijn verstopt zijn. Als dat niet symbool staat voor onze eindeloze drang om alles betekenis te geven, dan weet ik het ook niet meer.

Daarom: een prikkelende paasbijdrage, speciaal voor de betekeniszoekers, droomduiders, horoscoopgelovigen, zelfhulpgidsverslaafden en andere goedbedoelende zweefdenkers in jouw omgeving (of stiekem… in jezelf?).

 “Voel je het al stromen?”
Een essay dat vrolijk inhakt op ons diepgewortelde verlangen om orde te scheppen in chaos, patronen te zien waar ze niet zijn, en levenslessen te halen uit een droom over je buurman in een Speedo.

We halen er genadeloos het mes in — in droomduiding, symboliekjunkies, professioneel levensadvies van mensen die je nog nooit ontmoet hebt, en de hardnekkige illusie dat alles ergens voor móét dienen.

Voor de gevoelige lezer: het is met een glimlach geschreven. Voor de rationele lezer: een feest van herkenning. Voor iedereen daartussen: tja… succes ermee 

Vrolijk Pasen gewenst
En onthoud: niet alles betekent iets. Behalve als je denkt dat het iets betekent. Dan zit je er waarschijnlijk naast.

Met licht ironische groet,
Peter Koopman

20 apr. 2025

Tel.: 06 8135 8861

---

“Voel je het al stromen? Waarom mensen overal betekenis in zoeken (en waarom dat zelden een goed teken is)”

Epigraaf: “Human beings are pattern-seeking animals, and we are adept at telling stories about patterns, whether they exist or not.” – Michael Shermer

Inleiding: Droomduiding en andere diepzinnige dwaasheden

Je kent het wel. Je wordt wakker en weet nog nét dat je droomde van een zonovergoten eiland, een onbekende geliefde, en een gevoel van perfectie dat je realiteit zelden benadert. Of je droomde dat je viel, verzoop, of het bed deelde met je tandarts. En de vraag die vrijwel automatisch volgt: Wat zou dat betekenen?

Het antwoord is simpeler dan men liefheeft: vrijwel niets. Maar de echte vraag is: waarom willen we dat het wél iets betekent?

Daarom dit essay. Niet over dromen, maar over de onstuitbare menselijke neiging om overal betekenis in te zoeken — en vooral: die betekenis er koste wat het kost in te willen zien. Het is cognitieve zelfbevlekking vermomd als existentiële diepgang.

Het patroonparadijs: het brein als betekenisfabriek

De mens is een patroonzoekend wezen. Evolutionair gezien was dat best handig: wie in een briesje een mogelijke roofdierbeweging zag, leefde langer dan de nuchtere sukkel die dacht: het zal de wind wel zijn. Shermer noemt dit ‘patternicity’ — het zien van betekenisvolle patronen in willekeurige data.

De religieuze visioenzoeker en de moderne complotdenker zijn geestverwanten. Het verschil zit hem slechts in de liturgie.

“Patternicity is the tendency to find meaningful patterns in meaningless noise.” (Shermer, 2008)

En dat doen we massaal. Of het nu gaat om dromen, sterrenstanden, numerologie, tarot, of het tikken van een specht in je tuin: het universum wil je iets zeggen, denken we. Terwijl dat universum in werkelijkheid doof, blind en volkomen ongeïnteresseerd is.

Betekenis als controlefantasie

We zoeken geen betekenis uit nieuwsgierigheid. We zoeken betekenis uit angst. Structuur is onze verdedigingslinie tegen chaos. En de gedachte dat iets “ergens goed voor is” is een psychologische pleister op het etterende wondje van onze eindigheid.

“The idea that everything happens for a reason is comforting. It’s also nonsense.” – Steven Pinker

Daarom projecteren we betekenis op toeval, zien we boodschappen in wolken, en geloven we dat het universum een plan voor ons heeft. Het alternatief — dat er géén plan is — is voor velen ondraaglijk. Vrijheid klinkt leuk, tot je beseft dat het ook betekent: je staat er alleen voor.

De industrie van betekenis: zelfhulp, spirituele kwak en professioneel gewauwel

De moderne mens laat zich massaal leiden door boekenkastgoeroes en zelfbenoemde lichtwerkers. Mensen die, zonder enige medische, psychologische of filosofische opleiding, levensadviezen spuien alsof ze de kosmische hotline beheren.

Ze kennen je niet, weten niet wat je hebt meegemaakt, wat je karakterstructuur is, noch je neurobiologische kwetsbaarheden. Maar ze weten wél dat je “jezelf moet terugvinden”, “de kracht in jezelf moet aanspreken” en “je hart moet volgen, niet je hoofd.”

Wat een zegen dat een YouTube-kanaal met dromerige muziek en spirituele affirmaties jouw innerlijke pad kan bepalen. Voor slechts 33 euro per maand. Of 88 euro, als je écht verlicht wilt worden.

Het is het nieuwe geloof voor mensen die zich te slim vinden voor religie, maar net zo wanhopig op zoek zijn naar zingeving.

Zachte waarheden voor zachte zielen: een kleine ode aan de spirituele vrouw

En dan nu het segment waar ik gegarandeerd helft van de lezers op de kast zal jagen: de vrouwelijke betekeniszoeker. Niet alle vrouwen, maar een groeiend segment met een bovengemiddelde gevoeligheid voor alles wat zweeft, ruikt naar patchouli en eindigt in “-healing.”

Deze vrouwen zijn vaak intelligent, creatief en emotioneel gelaagd. En precies die eigenschappen maken hen ontvankelijk voor diepzinnige onzin. Ze zoeken “verbinding” met hun “innerlijke kind”, ze geloven dat edelstenen hun menstruatiecyclus reguleren, en dat de ziel van hun overleden hond via vlinders met hen communiceert.

Ze consumeren spirituele pseudowetenschap met de gretigheid waarmee hun partners zich verliezen in crypto, zelfverbeteringsschema’s en podcasts van testosteron-goeroes. Want ja, mannen zijn óók gevoelig voor betekenisloze bullshit — ze verpakken het alleen in spreadsheets.

Conclusie: de tragiek van de betekenisjunkie

Betekenis is een illusie die we zelf creëren — soms troostrijk, soms destructief. De honger naar verklaringen, patronen en doelen is menselijk. Maar net als suiker, seks of geld kan ook betekenisverslaving je tanden uit je kop rotten als je geen maat weet te houden.

De mens is niet op zoek naar waarheid, maar naar geruststelling. En geruststelling verkoopt. Het liefst verpakt in zachte pastelkleuren, warme stemmen en een “persoonlijk transformatieplan.”

Maar wie écht wil begrijpen, moet het aandurven te zeggen: “Ik weet het niet.” En misschien: “Het betekent waarschijnlijk helemaal niets.”

En precies dat maakt je vrij.

Nawoord voor de overlevenden
Of: Als u zich niet beledigd voelt, heeft u het niet goed gelezen.

Want als we nergens betekenis aan mogen hechten, laten we dan op zijn minst lachen om de betekenis die we zelf creëren. En als dat ook niet mag? Dan is dat waarschijnlijk een teken van het universum.

Of niet.

Literatuurlijst & referenties:

• Shermer, M. (2008). The Believing Brain: From Ghosts and Gods to Politics and Conspiracies—How We Construct Beliefs and Reinforce Them as Truths. Times Books.
• Pinker, S. (2011). The Better Angels of Our Nature: Why Violence Has Declined. Viking.
• Dennett, D. (1991). Consciousness Explained. Little, Brown and Company.
• Kahneman, D. (2011). Thinking, Fast and Slow. Farrar, Straus and Giroux.
• Sagan, C. (1995). The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark. Random House.
• Taleb, N.N. (2012). Antifragile: Things That Gain from Disorder. Random House.
• Ariely, D. (2008). Predictably Irrational: The Hidden Forces That Shape Our Decisions. Harper.
• Popper, K. (1959). The Logic of Scientific Discovery. Hutchinson.
• Erasmus, D. (1509). Lof der Zotheid. (Praise of Folly)