De Onmacht van de Burger in een Representatieve Schijndemocratie
Politiek: roeping, of gewoon een slimme carrièrekeuze?
Beste volger van de democratische soap,
U kent ze wel. Die jonge, frisse dertiger in strak pak, mediatrainingsblik in de ogen, glimmend van ambitie en voorzien van een cv dat begint bij een partijbureau en eindigt bij een lobbyclub.
Of die politicus die zo betrokken lijkt — totdat hij ineens opduikt als commissaris bij een zorgverzekeraar waar hij ‘twee jaar geleden nog stevig op zat’.
Welkom in aflevering 8 van onze serie:
“De Onmacht van de Burger in een Representatieve Schijndemocratie”
Afleveringstitel:Politiek als carrièrekans in plaats van roeping
Of: hoe zelfpromotie staatsinrichting werd.
Wat ooit dienstbaarheid heette, heet nu “netwerkstrategie” Wat ooit stond voor moreel leiderschap, is nu “mediapositie optimaliseren” En wat vroeger ‘volksvertegenwoordiger’ was, noemen we nu: “tussenstation naar consultancy”
In deze aflevering leest u:
· Hoe de Kamer verandert van arena voor ideeën in een springplank voor de carrièreplanning
· Waarom idealisten het veld ruimen voor netwerktijgers met LinkedIn als moreel kompas
· En waarom de kiezer zich steeds vaker afvraagt of stemmen überhaupt nog zin heeft, tenzij je Shell, KPMG of RTL heet
Spoiler alert: Het probleem is niet dat de burger is afgehaakt.
Het probleem is dat de politicus is ingelogd op zijn carrièremodule.
“Roeping” is vervangen door “rol” — en dienstbaarheid is iets uit de jaren ’70 geworden, net als morele integriteit.
Klik hier om te lezen hoe het politiek bedrijf steeds meer lijkt op een auditie voor je volgende functie — en steeds minder op vertegenwoordiging van de burger.
[Lees aflevering 8: Politiek als carrièrekans]
Voor wie is dit stuk geschreven?
· Voor de burger die het verschil niet meer ziet tussen een politicus en een lobbyist-in-opleiding
· Voor de idealist die zich afvraagt waar zijn vertegenwoordiger gebleven is
· En voor de politicus zélf — mocht hij nog even tijd hebben tussen de mediacoaching en de boardroomlunch
Met welgemeende groet (en een open blik naar uw volgende carrièrestap),
Peter Koopman
Tijdelijk beleidsmedewerker bij de Afdeling Retoriek & Realiteitsontkoppeling
Postbus 1984 – ook toegankelijk via draaideurconstructie
PS:
Geen zorgen. Ook dit essay is 100% compliant met de geldende politieke hygiënenormen.
Gecertificeerd visieloos, maar volledig strategisch doorwrocht.
8. Politiek als carrièrekans in plaats van roeping
Een anatomie van de zelfpromotie als staatsbestel
Wie de Tweede Kamer of enig ander parlementair lichaam aanschouwt, kijkt zelden nog naar een verzameling ‘dienaren van het volk’. Wat we zien, is een zorgvuldig gecaste cast, waarbinnen de functie van ‘volksvertegenwoordiger’ niet langer een roeping is, maar een springplank — naar adviesraden, boardrooms, lobbyfuncties of media-carrières. Politiek is carrière geworden, en daarmee verdwijnt niet alleen het morele appel, maar vooral de oprechte betrokkenheid bij publieke waarden.
De opkomst van de cv-politicus
De klassieke volksvertegenwoordiger — een schoolmeester, vakbondsman of huisarts met wortels in de samenleving — heeft plaatsgemaakt voor de beleidskundige dertiger die na een stagedraai bij een ministerie, een consultancybureau en een partijbureau zijn plek in de Kamer verovert. Dit type politicus excelleert in dossierbeheersing, maar lijdt vaak aan realiteitsanorexia: er is nauwelijks binding met de ‘echte’ wereld buiten de politieke ring.
De hedendaagse politicus wordt geselecteerd op loyaliteit, mediagevoeligheid en netwerkpotentie, niet op moreel kompas of visie. Fractiediscipline is belangrijker dan inhoudelijke scherpte. Wie geen loopbaanambities heeft of de interne mores van de partijmachine niet omarmt, wordt subtiel uitgesloten of verzuipt in de procedurele moloch van commissies, moties en interrupties.
Politiek als springplank
Voor velen is het Kamerlidmaatschap slechts tussenstation. De verleiding van een lucratief post-parlementair bestaan is evident: lobbyist bij een branchevereniging, commissaris bij een semi-overheidsorgaan, consultant voor een multinational of commentator bij een praatprogramma. Deze verwevenheid voedt belangenverstrengeling en normaliseert draaideurconstructies.
Neem als voorbeeld Nederland: talloze ex-politici strijken neer bij Shell, VNO-NCW, zorgverzekeraars of banken. Of ze duiken op in adviesraden, raden van toezicht of gesubsidieerde denktanks. In de VS is het nog pregnanter: “the revolving door” tussen Capitol Hill en K Street draait zonder wrijving.
Roeping vervangen door rol
Het idee van politiek als dienstbaarheid — handelen in het publieke belang, ook als dat persoonlijk onvoordelig is — is in verval geraakt. Roeping impliceert een verantwoordelijkheid die zich niet laat afkopen in dagvergoedingen en mediapoints. Maar het politieke bedrijf is verworden tot een toneel waarin loyaliteit aan partij en zelfprofilering belangrijker zijn dan waarachtigheid of idealisme.
Wie vandaag de dag in politiek actief is, loopt risico besmet te raken met het ‘loopbaanvirus’: afwegingen worden ingegeven door reputatiemanagement, niet door morele integriteit. Onzekerheid wordt vermeden, risico’s worden gemeden, visie wordt vermeden. Het einddoel: overleven — of liever nog: opstijgen.
De burger ziet het. En haakt af.
Het electorale cynisme is geen mysterie. De kiezer weet dat veel politici slechts tijdelijke passanten zijn, op weg naar iets beters — en dat ‘volksvertegenwoordiging’ slechts een hoofdstuk is in een persoonlijk carrièreplan. Het is niet de burger die veranderd is, maar de politieke professional die een andere rol is gaan spelen: die van technocraat, communicator of netwerker — niet die van gewetensvolle afwegingmaker.
Dit leidt tot een breed gevoelde vervreemding: men herkent zich niet meer in ‘de politiek’, omdat ‘de politiek’ een zelfstandig systeem is geworden met eigen belangen, rituelen, taalgebruik en beloningsstructuren.
Kritische reflectie
Pro’s:
- Professionalisering leidt (in theorie) tot betere beheersing van complexe dossiers.
- Carrièremogelijkheden maken politiek aantrekkelijk voor talentvolle mensen.
Con’s:
- Inhoudelijke en morele bevlogenheid maken plaats voor strategisch gedrag.
- Politiek wordt een gesloten wereld met eigen logica, ondoordringbaar voor burgers.
- Draaideurpolitiek ondermijnt vertrouwen in onafhankelijkheid van besluitvorming.
Slotgedachte
Zolang politiek als carrière aantrekkelijker is dan als dienstbaarheid, zullen zelfpromotie, mediageilheid en belangendemocratie de boventoon voeren. Dan blijven idealisten zeldzaam, en worden oprechte volksvertegenwoordigers weggedrukt door netwerktijgers met gladgestreken ambities. Politiek wordt dan een spiegelpaleis waarin elke reflectie slechts een verdubbeling is van het eigenbelang. De kiezer kijkt toe — met kromme tenen. En misschien, met reden.
Aanbevolen lectuur
- Crouch, C. (2004). Post-Democracy.
- Mark Bovens & Anchrit Wille (2017). Diploma Democracy: The Rise of Political Meritocracy.
- Loek Nieuwenhuis (2012). Politiek als beroep? Over de rol van professionele politici.
- David van Reybrouck (2013). Tegen Verkiezingen.
- Jan Terlouw (2020). Het Hebzuchtgas – moreel appel van een ouder type politicus.
