Heb je mij gemist?
Beste Vriend(in),
Heb je dat ook wel eens? Dat je iets mist, maar niet weet waarom? Dat je pas beseft hoe geweldig iets was als het er niet meer is? Zoals vakantie zodra je weer op kantoor zit. Of je ex, totdat je je herinnert waarom het uitging.
Goed nieuws: ik heb een essay geschreven dat je leven niet compleet zal veranderen, maar wél een paar rake vragen oproept over wat ‘missen’ nu eigenlijk betekent. Is het pure liefde, een biologisch trucje van ons brein, of gewoon een egoïstische illusie waar we onszelf mee voor de gek houden?
Ik beloof je een gezonde dosis psychologie, filosofie en neurobiologie, met een vleugje ironie en een knipoog naar onze neiging om onszelf dramatischer te voelen dan strikt noodzakelijk.
Benieuwd? Lees hier het essay.
En mocht je het niets vinden—geen zorgen, dan mis je ook niets.
Met filosofische groet,
Peter Koopman
11 feb. 2025
Tel.: 06 8135 8861
Pijnlijk Missen:
Een Psychologische, Filosofische en Neurowetenschappelijke Ontleding van Verlies en Afwezigheid
Inleiding
Er zijn van die momenten waarop je overvallen wordt door een plotseling gevoel van leegte. Een geur, een liedje, een verloren voorwerp—en ineens mis je iets of iemand die er niet meer is. Het is alsof de tijd even stilvalt en je ongewild teruggevoerd wordt naar een moment dat niet meer bestaat. Maar wat betekent het werkelijk om iemand of iets te missen? Is het een diepgeworteld bewijs van liefde en verbondenheid, of slechts een symptoom van egoïstische gehechtheid? Dit essay onderzoekt de psychologische, filosofische en neurobiologische fundamenten van missen, met een gezonde dosis ironie en cynisme. Want laten we eerlijk zijn: missen is soms ook gewoon een luxeprobleem van de emotioneel verwendere mens.
Ik geef toe, ik heb als kleine Petertje, wanneer ik iets geflikt had en voor straf naar bed werd gestuurd, wel eens gedacht: ‘Wacht maar, als ik dood ben dan zullen jullie mij missen!’ Wat hieruit spreekt is vooral het gevoel dat ik waardevol was, dat mijn afwezigheid een leegte zou achterlaten. Dit gevoel sluimert nog steeds in mij. Op bepaalde momenten voel ik een intense behoefte om mijn gevoelens te uiten naar degenen die me dierbaar waren en ontvallen zijn—grootouders, ouders, broers, zusters, vrienden, vriendinnen. Ik wil ze zeggen dat ik van ze hou, dat ik ze mis en zou willen dat ze hier waren. Maar het verleden laat me niet los, ik bijt me erin vast. Ik verricht mijn werk in de hoop dat ze trots op me zouden zijn, alsof ze ergens vanaf een onzichtbare plek meekijken. Misschien is het een verdwaasde illusie, een emotionele gevangenis waar ik niet los van kom. En toch, is dit niet wat ons mens maakt?
1. Psychologische Invalshoek: Hechting en Gemis
John Bowlby’s hechtingstheorie stelt dat onze eerste ervaringen met gehechtheid in de vroege jeugd bepalen hoe we later omgaan met verlies en gemis. Gemis kan zowel gezond als pathologisch zijn. Freud onderscheidde rouw (een normaal, tijdelijk gemis) van melancholie (een pathologische, onopgeloste vorm van gemis). Oxytocine, het zogenaamde knuffelhormoon, speelt een grote rol in het verlangen naar nabijheid en de pijn van afwezigheid.
Pro’s:
- Missen versterkt emotionele banden en sociale cohesie.
- Het helpt bij het verwerken van verlies en stimuleert persoonlijke groei.
Con’s:
- Overmatig gemis kan leiden tot depressie en obsessief gedrag.
- Het kan een vorm van emotionele afhankelijkheid maskeren in plaats van ware liefde.
2. Filosofische Reflectie: Existentialisme en De Paradox van Gemis
Sartre stelde dat we de ander nodig hebben om onszelf te definiëren, maar dat deze afhankelijkheid ook een vloek is. Heidegger zou zeggen dat missen ons confronteert met onze eindigheid: de ander verdwijnt en daarmee ook een deel van onze wereld. Postmoderne denkers zoals Bauman wijzen erop dat in een vloeibare samenleving gemis een andere dynamiek krijgt—relaties zijn vluchtiger, maar het verlangen naar een constante aanwezigheid blijft.
Pro’s:
- Missen herinnert ons eraan dat we betekenisvolle relaties hebben.
- Het kan leiden tot een dieper begrip van onszelf en onze waarden.
Con’s:
- Het kan een illusie zijn: missen we de persoon of slechts de rol die ze speelden?
- Nostalgie kan ons gevangen houden in een geromantiseerd verleden.
3. Neurobiologie: Wat Gebeurt er in het Brein bij Gemis?
Het limbisch systeem, met name de amygdala en de prefrontale cortex, speelt een cruciale rol bij de verwerking van verlies. Studies tonen aan dat emotioneel gemis dezelfde hersengebieden activeert als fysieke pijn. Dit verklaart waarom het verlies van een geliefde letterlijk pijn kan doen.
Pro’s:
- Ons brein is geprogrammeerd om te verbinden, wat evolutionair voordelig is.
- Hersenplasticiteit helpt ons over gemis heen te komen.
Con’s:
- Langdurig gemis kan leiden tot chronische stress en gezondheidsproblemen.
- Ons brein is berucht om het idealiseren van het verleden, wat het verwerken van gemis bemoeilijkt.
4. Maatschappelijke en Culturele Invloeden
Gemis is een cultureel geconstrueerd fenomeen. Waar in individualistische samenlevingen het romantische idee van “de ware” gemis soms verheerlijkt, zien collectieve culturen gemis als een onvermijdelijk onderdeel van het leven. Ook commercie heeft gemis ontdekt als goudmijn: denk aan nostalgische marketingcampagnes en social media die het verlangen naar vroeger uitmelken.
Pro’s:
- Culturele expressies van gemis (kunst, muziek, literatuur) kunnen troost bieden.
- Het collectivistisch perspectief kan helpen gemis te relativeren.
Con’s:
- Commercie exploiteert gemis op grote schaal.
- Digitale verbondenheid kan gemis zowel versterken als oppervlakkiger maken.
5. De Ironische Kant van Missen
Laten we eerlijk zijn: mensen waarderen vaak pas iets als het er niet meer is (Don’t it always seem to go That you don’t know what you got ’til it’s gone?”. We klagen over familiebezoekjes totdat ze wegvallen. We missen een ex tot we beseffen waarom het uitging. En hoe vaak “missen” we iets, terwijl we vooral de comfortzone die ermee gepaard ging willen terughalen?
Pro’s:
- Zelfreflectie: missen confronteert ons met onze eigen verlangens en tekortkomingen.
- Het kan humor en relativering brengen in hoe we omgaan met verlies.
Con’s:
- We houden onszelf soms voor de gek over wat we werkelijk missen.
- Sommige vormen van missen zijn vooral een sociaal geconditioneerd fenomeen.
Conclusie
Missen is een complexe, vaak tegenstrijdige ervaring die diep in de menselijke natuur geworteld is. Het kan een teken zijn van liefde, maar ook van egoïsme. Het kan ons helpen groeien, maar ons evenzeer gevangen houden in het verleden. Wat vaststaat, is dat missen—hoe pijnlijk of nostalgisch ook—nooit statisch is. De vraag is niet alleen wat we missen, maar ook waarom we het missen. En misschien nog belangrijker: wat we uiteindelijk met dat gemis doen.
Literatuurlijst
- Bauman, Z. (2000). Liquid Love: On the Frailty of Human Bonds. Polity Press.
- Bowlby, J. (1969). Attachment and Loss: Vol. 1. Attachment. Basic Books.
- Freud, S. (1917). Mourning and Melancholia. In Collected Papers, Vol. IV. Hogarth Press.
- Heidegger, M. (1927). Sein und Zeit. Niemeyer.
- Sartre, J.-P. (1943). L’Être et le Néant. Gallimard.
- Schore, A. N. (1994). Affect Regulation and the Origin of the Self: The Neurobiology of Emotional Development. Erlbaum.
- Vingerhoets, A. J. J. M. (2013). Why Only Humans Weep: Unraveling the Mysteries of Tears. Oxford University Press.
