Machiavelli en Nietzsche in de zandbak: opvoeden of overleven?
Beste lezer,
Stel je voor: een kleuterklas waar niet alleen de primaire kleuren worden geleerd, maar ook de primaire drijfveren van de mens. Geen brave burgers in de dop, maar kleine Machiavelliaanse meesters die het speelkwartier zien als een arena waarin bondgenootschappen worden gesmeed en invloed wordt uitgeoefend.
Klinkt absurd? Of misschien zelfs… briljant?
In mijn nieuwste essay “Machiavelli en Nietzsche in de zandbak” neem ik je mee in een speelse, maar ongemakkelijk herkenbare gedachtegang: wat als we onze kinderen al vanaf de zandbak leren dat eerlijkheid een strategie is, dat regels geen natuurwetten zijn en dat het winnen van aandacht de belangrijkste vaardigheid van deze tijd is?
Met verwijzingen naar Machiavelli, Nietzsche, Ayn Rand en zelfs Sun Tzu, laat ik zien hoe het vroege leven eigenlijk één grote les in strategie zou kunnen zijn.
Benieuwd naar hoe jouw kinderen kleine prinsen kunnen worden in een wereld van strijd en schijn?
Scrol dan verder te lezen en misschien een beetje (cynisch) te glimlachen.
Met filosofische groet en een knipoog,
Peter Koopman
P.S. Als Sun Tzu ooit had gezegd: “De grootste overwinning is het veroveren van de zandbak”, dan zou hij waarschijnlijk gelijk hebben gehad.
Machiavelli en Nietzsche in de zandbak: De kleuter als politieke strateeg
Inleiding
Stel je voor: een kleuterklas waar naast het leren tellen en kleuren, ook lessen in politieke strategie en existentiële vrijheid worden gegeven. Hier worden geen brave deugdzame burgers gekweekt, maar jonge Machiavelliaanse meesters die leren dat eerlijkheid slechts een middel is zolang het hen voordeel biedt. Dit is geen satire, maar een existentiële noodzaak. In een wereld waarin de samenleving steeds meer draait om zelfpresentatie, overtuiging en het winnen van aandacht, is het naïef om kinderen zonder enige voorbereiding de arena van het sociale leven in te sturen. Waarom wachten tot de universiteit met lessen retorica en beïnvloeding, als de echte strijd al begint op het schoolplein?
Laten we serieus overwegen om Machiavelli en Nietzsche, twee grote denkers die de menselijke drijfveren zonder enige morele sluier blootlegden, al op de kleuterschool te introduceren. Dit essay betoogt, met een ironische knipoog, dat politieke bekwaamheid de meest essentiële vaardigheid is die een kind kan leren – en dat we hen hier beter zo vroeg mogelijk mee kunnen wapenen.
De natuurlijke politiek van de kleuter
Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat sociale vaardigheden al vanaf jonge leeftijd een cruciale rol spelen in de ontwikkeling van het kind. Volgens een studie van Rubin et al. (2006) ontwikkelen kinderen vanaf de peuterleeftijd al rudimentaire vormen van machtsstrategiëen: ze onderhandelen, sluiten bondgenootschappen en proberen invloed uit te oefenen op hun omgeving. Hoewel dit gedrag vaak onbewust plaatsvindt, biedt het aanknopingspunten voor een meer expliciete vorm van onderwijs in sociale manipulatie.
Machiavelli zou in zijn element zijn geweest in de zandbak. Het principe van schaarste – één schep en drie kinderen die ermee willen spelen – schept een omgeving waarin strategie en sluwheid noodzakelijk worden. De kleuter die begrijpt dat het sluiten van een tijdelijk bondgenootschap met de sterkste medespeler zijn kansen vergroot om de schep te bemachtigen, heeft onbewust al een eerste hoofdstuk uit Il Principe in de praktijk gebracht.
De wil tot macht: Nietzsche op het klimrek
Nietzsche’s concept van de wil tot macht (‘der Wille zur Macht’) vormt de perfecte aanvulling op Machiavelli’s pragmatisme. Waar Machiavelli draait om het manipuleren van anderen, richt Nietzsche zich op de ontwikkeling van het individu: het kind dat niet klakkeloos de regels volgt, maar zijn eigen pad zoekt. Nietzsche zou het kind aanmoedigen om niet alleen de hoogste plek op het klimrek te bereiken, maar ook om eigen spelregels te bedenken en zich niet te laten beperken door opgelegde conventies.
Onderzoek naar de ontwikkeling van autonomie bij kinderen (Deci & Ryan, 2000) laat zien dat kinderen die gestimuleerd worden om zelf keuzes te maken, zowel cognitief als emotioneel sterker in het leven staan. Dit pleit voor een curriculum waarin kinderen worden uitgedaagd om regels ter discussie te stellen, een kernprincipe in Nietzsche’s denken.
Curriculumvoorstel: De zandbak als oefenterrein voor het leven
Hoe zou een kleuterprogramma eruitzien dat is gebaseerd op Machiavelli en Nietzsche? Hieronder een voorstel:
- Les 1: Machiavelliaanse tactieken
- Doel: Kinderen leren dat het doel soms de middelen heiligt. Praktijkoefening: onderhandelen over speelgoed. Wie krijgt het grootste stuk van de taart, en hoe kun je dat strategisch aanpakken?
- Theoretische basis: Uitleg over macht en invloed aan de hand van simpele verhalen.
- Les 2: De wil tot macht
- Doel: Kinderen stimuleren om hun eigen regels te maken en te volgen. Praktijkoefening: bedenk je eigen spel en overtuig anderen om mee te doen.
- Theoretische basis: Inleiding in autonomie en zelfbepaling.
- Les 3: De kunst van overtuiging
- Doel: Retorische vaardigheden ontwikkelen. Praktijkoefening: een kort verhaaltje houden en de klas overtuigen van je standpunt.
- Theoretische basis: Een introductie in retorica gebaseerd op Aristoteles (ethos, pathos, logos).
De strategie van Musashi en de filosofie van Rand
Hier kunnen we lessen trekken uit The Book of Five Rings van Miyamoto Musashi. Deze samoerai benadrukte dat strategie niet alleen een kwestie is van brute kracht, maar van voortdurende aanpassing en inzicht in de tegenstander. Een kleuter die begrijpt dat hij zijn aanpak moet variëren afhankelijk van de situatie, ontwikkelt een veelzijdigheid die hem later in het leven van pas zal komen.
Daarnaast kunnen we Ayn Rand’s filosofie van het rationeel egoïsme toevoegen. Rand zou kinderen leren dat het nastreven van hun eigen belang geen schande is, maar een morele plicht. In een samenleving die hen constant probeert te dwingen zich aan te passen, biedt Rand’s denken een krachtig tegenwicht: wees trouw aan jezelf, maar begrijp dat overtuiging de sleutel is tot het bereiken van je doelen.
De kunst van oorlog in de zandbak
Sun Tzu’s The Art of War mag uiteraard niet ontbreken in dit curriculum. Hoewel oorlog misschien wat zwaar klinkt voor kleuters, draait het in essentie om strategie, voorbereiding en het slim kiezen van je gevechten.
Praktijkoefening: kinderen leren wanneer ze moeten aandringen om hun zin te krijgen en wanneer het verstandiger is om zich tijdelijk terug te trekken.
Voor- en nadelen van cynisch onderwijs
Het voordeel van dit alles? Een generatie kinderen die niet langer als lammeren naar de slachtbank van sociale conventies wordt geleid, maar gewiekst en zelfverzekerd de wereld tegemoet treedt. Ze begrijpen dat eerlijkheid soms slechts een strategie is, dat regels niet heilig zijn en dat invloed de sleutel is tot succes.
Het nadeel? Wellicht een licht verhoogd risico op cynisme en een samenleving waarin al op jonge leeftijd morele relativiteit de boventoon voert. Maar laten we eerlijk zijn: die richting gaan we toch al op. Waarom de illusie van altruïstische onschuld nog langer in stand houden?
Conclusie: Kleuters als kleine prinsen
In een wereld waarin sociale beïnvloeding en zelfpresentatie centraal staan, is het van existentieel belang om kinderen niet naïef op te voeden, maar hen vanaf de zandbak al te trainen in de kunst van het overtuigen en het strategisch handelen. Machiavelli en Nietzsche bieden hiervoor een uitstekende theoretische basis, aangevuld met de strategische inzichten van Musashi, de filosofie van Rand en de lessen van Sun Tzu.
Laten we daarom pleiten voor een curriculum waarin jonge kinderen niet alleen leren rekenen en schrijven, maar ook de kunst van macht en invloed onder de knie krijgen. Zoals Machiavelli al schreef: ‘Mensen oordelen over het algemeen meer met hun ogen dan met hun handen’. Laten we ervoor zorgen dat onze kinderen leren hoe ze gezien willen worden, voordat iemand anders dat voor hen bepaalt.
Of, zoals Nietzsche zou zeggen: ‘Word wie je bent.’
Literatuurlijst
Sun Tzu. The Art of War.
Aristotle. Rhetoric.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry.
Machiavelli, N. (1532). Il Principe.
Musashi, M. (1645). The Book of Five Rings.
Nietzsche, F. (1883). Also sprach Zarathustra.
Rand, A. (1943). The Fountainhead.
Rubin, K. H., Bukowski, W., & Parker, J. G. (2006). Peer interactions, relationships, and groups. Handbook of Child Psychology.
