Liefde: een Trojaans paard (en nee, dat is geen Valentijnscadeau)”
Beste lieve lezer,
Heb je ooit diep in de ogen van je geliefde gekeken… en je plotseling afgevraagd of je eigenlijk naar een heel geraffineerd controlepaneel staarde? Geen zorgen, je bent niet de enige. Mijn nieuwste artikel “Liefde als vermomde controlezucht” graaft met de precisie van een hartchirurg (en de ironie van een stand-upcomedian) door de roze mist van romantiek. Spoiler: het is minder ‘soulmates’ en meer ‘subtiele machtsdynamiek’.
Wat vind je ervan dat ‘ik hou van jou’ stiekem kan betekenen: ‘ik hou vooral van jouw toegewijde aandacht’? Of dat jaloezie niet zozeer een passionele vlam is, maar meer een soort emotionele brandalarm? We durven het hardop te zeggen: liefde is de enige vorm van wederzijdse gijzeling waar de cultuur applaus voor geeft.
Lees het artikel voor je volgende date (of therapiesessie) en ontdek waarom romantiek eigenlijk een sociaal geaccepteerde vorm van gedragsconditionering is – compleet met beloningssysteem. Want laten we eerlijk zijn: wie geeft er nu écht zonder bijbedoelingen? (Antwoord: waarschijnlijk alleen je hond. En zelfs die kijkt soms naar de koektrommel.)
Met een knipoog en zero controle over jouw reacties,
Peter Koopman
09 apr. 2025
Tel.: 06 8135 8861
PS: Vrijheid is het ultieme gebaar van liefde. Maar stuur dit artikel vooral door naar je partner met het opschrift: ‘Schat, dit vond ik toevallig…’
7. Liefde als vermomde controlezucht
Liefde, dat meest bejubelde van menselijke constructen, wordt zelden ontmaskerd als wat het vaak is: een geavanceerd machtsspel, verpakt in sonnetten, seksuele chemie en morele verhevenheid. Foucault zou het herkennen als een microkosmos van sociale disciplinering – een netwerk van beloften, straffen en subtiele conditionering. Wie het bed van de romantiek opentrekt met klinische blik, vindt geen pure passie, maar een stille strijd om controle.
De geliefde is nooit slechts een geliefde; hij is een project, een investering. En zoals bij elke investering: er wordt rendement verwacht. ‘Ik hou van jou’ betekent in de praktijk vaak: ‘Ik eis exclusiviteit over jouw tijd, aandacht en lichaam’. Het is een contract, vermomd als een gevoel. Zelfs de taal van liefde verraadt het: ‘wij horen bij elkaar’ klinkt als harmonie, maar impliceert bezit. Jaloezie, die primitieve angstreflex, wordt verheven tot bewijs van toewijding – alsof territoriumdrang een teken van diepe genegenheid is.
Esther Perel wijst erop dat liefde balanceert tussen veiligheid en vrijheid, maar in werkelijkheid offeren we vrijheid stelselmatig op aan de illusie van zekerheid. Trouw, eerlijkheid, transparantie – het klinkt nobel, maar het zijn sociale tools om gedrag te reguleren. Byung-Chul Han zou het ‘emotionele surveillance’ noemen: we claimen niet alleen iemands hart, maar ook hun telefoon, hun geschiedenis, hun toekomst. En we noemen het ‘vertrouwen’, terwijl het niets anders is dan geïnstitutionaliseerde controle.
Toch zijn er tegenstemmen. Fromms ‘kunst van het liefhebben’ poneert liefde als een daad van geven, niet van nemen – maar hoe vaak komt dat voor buiten theoretische abstracties? Zelfs in alternatieve relatievormen (polyamorie, open verbintenissen) blijft macht meespelen: afspraken worden onderhandeld, grenzen worden afgebakend, en emotionele boekhouding wordt bijgehouden. ‘Vrijheid’ is hier slechts een ander sturingsmechanisme.
En dus blijft de paradox: liefde belooft verbinding, maar smeedt ketens. We verafschuwen eenzaamheid, maar kunnen niet verdragen dat de ander buiten ons bereik bestaat. Misschien is de enige werkelijk radicale liefde die welke niets terugvraagt – maar wie durft dat? Wie laat de ander écht los, zonder stil te hopen dat ze terugkomen?
Liefde is, uiteindelijk, een cultureel goedgekeurde vorm van gezamenlijke gevangenschap. We omhelzen elkaar niet uit overgave, maar uit angst voor de leegte die overblijft als we loslaten. En de maatschappij juicht toe, want beter gevangen samen dan vrij en alleen.
Literatuurlijst bij essay: Liefde als vermomde controlezucht
Filosofie & Maatschappijkritiek
- Foucault, M. (1975). Discipline and Punish: The Birth of the Prison.
- Han, B.-C. (2012). Transparency Society.
- Nietzsche, F. (1883). Thus Spoke Zarathustra (hoofdstuk On Love).
Psychologie & Relatiedynamiek
- Fromm, E. (1956). The Art of Loving.
- Perel, E. (2006). Mating in Captivity: Unlocking Erotic Intelligence.
- Deci, E. & Ryan, R. (2000). Self-Determination Theory.
Sociologie & Cultuurkritiek
- Bauman, Z. (2003). Liquid Love: On the Frailty of Human Bonds.
- Illouz, E. (2012). Why Love Hurts: A Sociological Explanation.
Literatuur (fictie als illustratie)
- Orwell, G. (1949). 1984.
- Houellebecq, M. (1998). Les Particules Élémentaires.
Popcultuur & Hedendaagse Discussies
- Podcast: Where Should We Begin? (Esther Perel) – real-life relatieconflicten als casestudies.
- Film: Eternal Sunshine of the Spotless Mind (2004) – liefde als controle én loslaten.
