Een waarschuwing: wij zijn allemaal maar één stroomstoring verwijderd van chaos
Beste overgeciviliseerde lezer,
We leven in de illusie dat beschaving de standaard is. Dat mensen “van nature” vredig en redelijk zijn. Natuurlijk. En honden blaffen in Latijn.
Mijn laatste essay laat zien dat barbarisme niet iets is dat aan de rand van de samenleving sluimert — het woont gewoon in ons, met de deur op een kier. Zet de supermarkt drie dagen droog en kijk hoe snel de beschaving verdampt.
Als je toe bent aan een tekst die de façade van moraal afschraapt tot op het bot, dan staat dit essay op je te wachten. Niet omdat het leuk is, maar omdat het waar is.
Lees het.
Of blijf geloven in sprookjes.
Beide opties zijn gevolgen van je biologie.
Peter Koopman
III. De Barbarij-Fictie
De Menselijke Resetknop
Barbarisme is geen aberratie maar het nulniveau van de menselijke soort. Dit essay toont hoe dun, breekbaar en per ongeluk onze beschaving werkelijk is.
Inleiding
We zijn dieren met een dun laagje cultuur dat smelt bij de eerste hittebron.
En dan is er nóg een fictie: de illusie dat beschaving de standaard is. De mens denkt dat beschaving normaal is. Dat de mens “van nature” vredig, samenwerkend, empathisch en redelijk zou zijn. Kletskoek. Beschaving is een dun laagje vernis over een evolutionair programma dat vooral gericht is op territorium, dominantie en voortplanting. De biologie toont dat barbarisme normaal is, en beschaving de afwijking.
De barbarij is niet de uitzondering.
De barbarij is de natuurtoestand.
Beschaving is anti-natuurlijk gedrag
De gedachte dat beschaving iets vanzelfsprekends is, is misschien wel de grootste fictie van allemaal. Beschaving is een allostatisch compromis: een fragiele balans tussen de chaos die we geneigd zijn te creëren en de orde die we noodgedwongen proberen te handhaven.
Agnes Callard, Sapolsky, Wrangham — allemaal tonen ze dat de mens zijn impulsen niet overwint, maar onderdrukt. Onderdrukking werkt… tot het niet meer werkt.
Beschaving is een onderdrukte oerstaat.
Stop voedseltoevoer, water, veiligheid of elektriciteit gedurende 72 uur – en je ziet de ware aard van de mens. De chimpansees onder onze huid hebben geen lange aanlooptijd nodig.
Zet de samenleving 72 uur onder druk en het masker valt:
- plundering
- groepsvorming
- territoriumdrang
- geweld
- wij-zij denken
De oermens wacht niet in het verleden.
Hij woont in ons.
Barbarisme is geen externe dreiging — het is interne default
We zijn geen rationele dieren die soms ontsporen.
We zijn dieren die soms rationeel lukken.
Waarom barbarisme steeds terugkomt. Omdat barbarisme simpelweg goedkoper is. Het kost minder energie om agressief, tribaal, impulsief en onvoorspelbaar te zijn dan om rationeel, empathisch en constructief te handelen. De hersenen zijn lui. En wanneer ze stress ervaren, vallen ze terug op de oudste patronen.
- tribalisme
- overtuigingsgeweld
- machtsdwang
- zero-sum denken
De moderne samenleving is een organisatievorm die voortdurend tegen zijn eigen biologie in roeit.
De Grote Ironie
Het Westen denkt dat het beschaafd is.
Maar het is alleen beschaafd zolang het zich dat kan veroorloven.
Barbarisme wacht niet aan de randen van de beschaving.
Barbarisme zit in ons.
Laagje eraf – en het komt eruit.
De mens gelooft dat hij de chaos overwonnen heeft.
Maar chaos is geen vijand. Chaos is familie.
Afsluiting
We moeten barbarisme niet bestrijden alsof het een vijand is.
We moeten het managen alsof het een huishoudelijk risico is.
De mens is geen mislukt engel.
De mens is een succesvolle aap.
Literatuurlijst: Barbarij-Fictie
Sapolsky, R. M. (2017). Behave. Penguin Press.
De basis voor agressie, hiërarchie en regressie.
Wrangham, R. (2019). The Goodness Paradox. Pantheon.
Waarom de ‘tamme mens’ soms explodeert.
Turchin, P. (2009). Secular Cycles. Princeton.
Hoe beschavingen cyclisch instorten.
