Beste Lezer,
Herken je dat gevoel? Je hebt net een paar kilometer gerend, je benen branden, je adem stokt, en dat vervelende stemmetje in je hoofd fluistert: “Waarom doe je dit jezelf aan?”
Ik heb goed nieuws: dat stemmetje heeft gelijk.
In mijn nieuwste artikel “Hormese, Ego en de Grenzen van Het Organisme” zetten we de spotlights op een ongemakkelijke waarheid: je lichaam werkt niet mee omdat het… slim is. Evolutionair efficiëntiegericht, energiezuinig, en wars van jouw egoïstische ambitie om “de beste versie van jezelf” te worden.
Wist je dat het trainingseffect eigenlijk vooral te danken is aan herstel? En dat, hoe hard je ook pusht, je lichaam altijd een biologische rem heeft – inclusief dat irritante plateau waar je maar niet voorbij lijkt te komen? Of dat de mythe van oneindige progressie vooral een hersenspinsel van motivatiegoeroes is?
In dit artikel neem ik je mee langs fascinerende inzichten van topwetenschappers zoals Daniel Lieberman, Herman Pontzer, en Robert Sapolsky, en leggen we uit waarom jouw lichaam gewoon niet wil meewerken. Want als het aan je organisme ligt, is een dagje Netflixen stukken productiever dan die zinloze rondjes op de tredmolen.
Wil je weten waarom je het al die jaren helemaal verkeerd hebt aangepakt?
Lees dan het artikel.
En onthoud: jouw lichaam is misschien wel wijzer dan jijzelf.
Met ironische groet,
Peter Koopman
P.S. Mis ook de aanbevelingen voor briljante literatuur over dit onderwerp niet. Perfect leesvoer voor wanneer je niet aan het sporten bent.
Hormese, Ego en de Grenzen van Het Organisme: Een Kritische Verkenning
Het Spel van het Ego
We leven in een wereld waarin zelfoptimalisatie de norm is geworden. Het ego fluistert: “Meer, beter, sneller.” Maar terwijl we onszelf pushen in de sportschool of op de hardloopbaan, stuiten we op een onverwachte vijand: ons eigen organisme. Het lichaam, meester van energiebesparing, lijkt vastberaden om al onze inspanningen te saboteren. Of is het simpelweg wijzer dan ons ego?
De Wet van Energiebesparing: Een Evolutionaire Les
Het menselijk lichaam is ontworpen voor één doel: overleven met minimale inspanning. Evolutionair biologen zoals Daniel Lieberman wijzen erop dat fysieke inspanning, in tegenstelling tot wat moderne fitnesstrends suggereren, nooit een evolutionair doel op zich was. Het lichaam is geprogrammeerd om energie te besparen, niet te verspillen aan zinloze rondjes op een tredmolen.
Hier komt de paradox: hoewel training adaptieve voordelen kan bieden (bijvoorbeeld sterkere spieren of een betere conditie), is het organisme geïntrigeerd door het idee van ‘herstel richting setpoint’. Zoals Herman Pontzer in Burnbeschrijft, werkt het lichaam voortdurend om een energiebalans te behouden. Te veel belasting leidt eerder tot aanpassing naar beneden dan tot oneindige progressie.
Hormese: De Mythe van Positieve Stress
De term hormese wordt vaak geroemd in sport- en gezondheidscirkels: een beetje stress maakt je sterker. Maar zoals Brad Schoenfeld in zijn studies aantoont, is het trainingseffect meer afhankelijk van herstel dan van de belasting zelf. Het lichaam leert om met minder inspanning dezelfde taak uit te voeren – een prachtig voorbeeld van biologisch opportunisme. Deze efficiëntie is echter ook een beperking. Het organisme bereikt een plateau, en geen enkele hoeveelheid wilskracht kan de fundamentele grenzen van het lichaam doorbreken.
Belangrijker nog, het effect van training is veel specifieker en beperkter dan algemeen wordt aangenomen. De aanpassingen zijn strikt gebonden aan de specifieke bewegingspatronen, intensiteiten en contexten waarin de belasting plaatsvindt. Dit principe, vaak samengevat als “functie vormt orgaan,” benadrukt dat het lichaam zich slechts aanpast aan datgene wat strikt noodzakelijk is voor de gevraagde taak.
Het Ego Versus de Realiteit van het Organisme
“Je kunt alles bereiken als je het maar wilt,” roept de motivatiecoach. Maar wat als het ego slechts een illusie is, een parasiet die gelooft in onbeperkte vooruitgang? Filosofen zoals Peter Sloterdijk benadrukken in Du mußt dein Leben ändern dat onze pogingen tot zelftranscendentie vaak botsen met de harde realiteit van onze biologische beperkingen.
Tijdens fysieke inspanning duikt dit conflict op in de vorm van het beruchte “stemmetje” dat je vertelt om te stoppen. Timothy Noakes’ Central Governor Theory suggereert dat dit niet slechts mentale zwakte is, maar een beschermingsmechanisme van de hersenen om schade te voorkomen. Het ego wil doorgaan; het organisme zegt nee.
Ironie van Adaptatie: Het Plateau van Redundantie
En dan is er hormese, die beloften van groei en verbetering doet, maar uiteindelijk leidt tot wat we kunnen omschrijven als “redundantie.” De adaptatie van het organisme vermindert de fysieke belasting die een bepaalde activiteit vereist. Het resultaat? Het trainingseffect wordt beperkt. De tijdsbesteding en energie die aan training worden gewijd, concurreren met essentiële herstelprocessen zoals slaap. Zoals Robert Sapolsky in Behave beschrijft, is er een constante strijd binnen het lichaam om prioriteiten te stellen.
De ironie is duidelijk: hoe meer we proberen te optimaliseren, hoe meer het lichaam terugkeert naar zijn oorspronkelijke setpoint. We maken progressie, maar binnen strikte grenzen die het organisme stelt. Het ego wil oneindige groei, maar het lichaam accepteert alleen wat biologisch haalbaar is.
Conclusie: Een Oorlog Zonder Winnaar
De strijd tussen ego en organisme is een oorlog zonder winnaar. Het ego droomt van transcendentie, maar het lichaam blijft trouw aan zijn evolutionaire roots. Zoals Selye’s stressmodellen en de inzichten van Lieberman en Pontzer aantonen, draait alles om balans. De illusie van onbeperkte vooruitgang – een gift van het ego – botst voortdurend met de realiteit van biologische beperkingen.
Misschien is de les simpel: in plaats van eindeloos te streven naar meer, kunnen we leren luisteren naar het organisme. Het is geen vijand, maar een meester in energiebesparing en overleven. En misschien, heel misschien, ligt daar de werkelijke kracht – niet in het overstijgen van onze natuur, maar in het begrijpen ervan.
Aanbevolen Literatuur
- Lieberman, D. (2020). Exercised: Why Something We Never Evolved to Do Is Healthy and Rewarding.
- Pontzer, H. (2021). Burn: New Research Blows the Lid Off How We Really Burn Calories, Lose Weight, and Stay Healthy.
- Sapolsky, R. (2017). Behave: The Biology of Humans at Our Best and Worst.
- Noakes, T. (2003). The Lore of Running.
- Schoenfeld, B. (2016). Science and Development of Muscle Hypertrophy.
- Sloterdijk, P. (2009). Du mußt dein Leben ändern.
