Nieuw: de gebruiksaanwijzing voor jezelf (je wist niet dat je die nodig had)
Beste Lezer,
Wist je dat jij niet bent wie je denkt dat je bent? Dat je vrije wil een marketingtruc is van je brein? En dat je mening, liefde en toekomstplannen grotendeels door hormonen, angst en algoritmes worden geschreven?
Goed nieuws: er is nu een handleiding. Slecht nieuws: hij spaart je niet.
De Handleiding voor de Zelfbedrogende Mens is geen zelfhulpboek, maar een spiegel. Geen feelgood, maar feel-real. Met hoofdstukken over seks, angst, geloof en keuzestress. Over glazen bollen, 72 maagden, en waarom je mening vaak niet van jou is.
Het is confronterend, cynisch, grappig (tenminste: voor wie durft te lachen om zichzelf) en verdomd herkenbaar. En het goede nieuws? Wie dit leest, is al iets minder gevangen in de illusie.
Scrol door en ontdek waarom jij — statistisch gezien — eigenlijk voorspelbaar bent.
Of blijf geloven dat je uniek bent. Keuze is aan jou. (Of toch niet?)
Hartelijke desillusies,
Peter Koopman
De realiteit
P.S. Geen 72 maagden inbegrepen. Ook geen glazen bol. Wel een schop tegen het ego.
01 jul. 2025
Tel.: 06 8135 8861
Handleiding voor de Zelfbedrogende Mens
Hoofdstuk 1: Waarom jij niet bent wie je denkt dat je bent
Welkom, dwaallicht. Je denkt misschien dat jij een autonoom individu bent, een rationeel wezen dat keuzes maakt, vrij en bewust. Dat je een “zelf” bezit. Helaas, dat is je eerste vergissing — en meteen de hardnekkigste. Jij bent geen kapitein op het schip van je brein. Je bent eerder de woordvoerder van een chaotisch comité van evolutionaire impulsen, hormonale driften, aangeleerde scripts en cognitieve fouten.
De neurobiologie is onverbiddelijk: jouw zogenaamde “vrije wil” wordt al geactiveerd in je hersenen nog vóór je er zelf bewust van bent. De beroemde experimenten van Benjamin Libet (1985) en later die van Daniel Wegner (2002) tonen: jouw keuze is slechts een excuus, een narratief, een verhaal dat achteraf wordt ingefluisterd. Je bent een tolk, geen regisseur.
En dan nog dit: wat jij beschouwt als jouw mening, is grotendeels een echo van de omgeving waarin je opgroeide. Je identiteit? Een opgestapelde constructie van goedgekeurde verlangens. Je persoonlijkheid? Een sociaal aanvaard masker. Dus nee, je bent niet uniek. Je bent statistiek met sneakers.
Hoofdstuk 2: Seks, angst en geloof — het heilige trio van menselijke sturing
Seks verkoopt, angst bestuurt, geloof troost. Samen vormen ze de heilige drie-eenheid van gedragssturing. Neem seks. Wat we liefde noemen is vaak niets meer dan een hormonale kettingreactie in de limbische hersenpan. Oxytocine, dopamine, serotonine — een chemisch cocktailtje waardoor we denken dat “de ware” bestaat. Evolutionair gezien ben je niet op zoek naar liefde, maar naar genetische voortzetting met zo min mogelijk risico en zo veel mogelijk plezier.
Angst daarentegen is hét instrument van politiek, religie en media. Je hoeft mensen niet te overtuigen, je hoeft ze alleen bang te maken. Dan volgen ze vanzelf. Homo sapiens heeft een negativity bias: slecht nieuws blijft langer hangen. De jungle van je voorouders had immers meer tijgers dan bloemen.
En geloof? Dat is de mentale paracetamol voor existentiële hoofdpijn. Of je nu gelooft in God, in karma, in astrologie of in de vrije markt: het punt is dat je iets moet geloven. De afgrond van zinloosheid is te diep om in te kijken zonder mentale veiligheidsbril. Dus projecteren we betekenis op willekeur. Alles beter dan toegeven dat het misschien allemaal gewoon… niets is.
Hoofdstuk 3: De illusie van keuzevrijheid in een algoritmisch tijdperk
We leven zogenaamd in het tijdperk van ongekende keuzevrijheid. Je mag alles zijn, alles zeggen, alles willen. Maar ironisch genoeg zijn we banger dan ooit om te kiezen. Waarom? Omdat keuze verantwoordelijkheid impliceert — en dat verdraagt het brein slecht.
Kiezen veronderstelt kennis van de consequenties, en daar wringt de schoen. De toekomst is onkenbaar. Dus externaliseren we keuzes: we laten ze maken door algoritmes, influencers, cultuur, dogma’s, labels. Netflix bepaalt je smaak, Tinder je liefde, Google je kennis. Autonomie is gedelegeerd aan siliconen orakels.
Ondertussen lijden we massaal aan keuzestress. Wat als ik de verkeerde baan kies? De verkeerde partner? De verkeerde identiteit? We zijn obsessief bezig met het optimaliseren van de verkeerde dingen. In plaats van te leven, plannen we het leven. En terwijl je twijfelt tussen A of B, rijdt het leven aan je voorbij in de richting van Z.
Hoofdstuk 4: Wat als de toekomst niet te voorspellen is, maar je toch moet leven?
De mens wil geen geld, geen roem, geen macht — hij wil een glazen bol. Iets waarmee hij de toekomst kan controleren, of op z’n minst begrijpen. Want het onbekende is ondraaglijk. Toch is de toekomst ongrijpbaar en vaak radicaal anders dan de modellen voorspellen. Nassim Taleb’s zwarte zwanen vliegen juist daar waar je ze niet verwacht.
En toch… moet je leven. Je moet handelen, investeren, liefhebben, sterven. Op goed geluk. Dus doen we alsof. We kopen verzekeringen, stemmen op visionairs, bidden tot data. Maar de waarheid is: we zijn surfers op een oceaan van onzekerheid. Je kunt sturen, maar nooit beheersen.
Toekomstperspectief is een verslavende illusie. Niet omdat we de toekomst willen weten, maar omdat we willen gelovendat ons handelen zin heeft. Zingeving is het suikerlaagje over existentiële willekeur. Zonder dat laagje zijn we hulpeloze, betekenisloze zoogdieren op zoek naar warmte. Of porno.
Hoofdstuk 5: Zelfkennis als ketterij — en waarom het toch loont
De waarheid doet pijn. Ze krabt aan je ego, ondermijnt je verhalen en haalt je zekerheden onderuit. Maar ze is ook bevrijdend. Want wie durft te zien dat het zelf een illusie is, dat zingeving een projectie is, en dat de toekomst een gok is, kan beginnen met echt leven.
Geen leven volgens het script, maar in het volle besef van chaos. Geen keuzestress, maar keuzebewustzijn. Geen obsessie met betekenis, maar genieten van het absurde.
Dat is geen nihilisme. Dat is radicale helderheid. En die is zeldzaam, ongemakkelijk — en uiteindelijk bevrijdend.\
Tot slot: Wie dit essay met instemming leest, is al een stap verder dan wie nog hoopt op zingeving. En wie lacht, begrijpt het misschien al. De rest gelooft nog in 72 maagden of defensie.
Welkom in de realiteit. Geen hemel, geen glazen bol. Alleen jij, een brein, en een eindige hoeveelheid tijd.
Succes ermee.
Literatuurlijst (selectie)
- Libet, B. (1985). Unconscious cerebral initiative and the role of conscious will in voluntary action. Behavioral and Brain Sciences, 8(4), 529–566.
- Wegner, D. M. (2002). The Illusion of Conscious Will. MIT Press.
- Sapolsky, R. M. (2017). Behave: The Biology of Humans at Our Best and Worst. Penguin Press.
- Taleb, N. N. (2007). The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable. Random House.
- Zuboff, S. (2019). The Age of Surveillance Capitalism. PublicAffairs.
- Dennett, D. C. (1991). Consciousness Explained. Little, Brown.
- Kahneman, D. (2011). Thinking, Fast and Slow. Farrar, Straus and Giroux.
- Gazzaniga, M. S. (2011). Who’s in Charge?: Free Will and the Science of the Brain. Ecco.
- Camus, A. (1942). Le Mythe de Sisyphe. Gallimard.
- Baumeister, R. F., & Tierney, J. (2011). Willpower: Rediscovering the Greatest Human Strength. Penguin Press.
