Mededogen is geen deugd – het is onze ondergang
Beste lezer,
U denkt dat u een goed mens bent. U denkt dat uw compassie de wereld beter maakt. Wat als ik u zeg dat uw mededogen een wapen is – tegen uzelf? Bent u klaar om uw morele kompas te resetten? Dit stuk gaat u niet aaien maar slaan – de eerste knock-down komt al in de inleiding. Dit essay hakt door het suikerlaagje van onze moraal en laat zien dat universeel mededogen niets meer is dan evolutionaire zelfmoord.
Universeel mededogen, dat heilige huisje van de moderne moraal, wordt hier ontmaskerd als een suïcidale strategie die onze beschaving verzwakt en onze kinderen inruilt voor het welzijn van de vijand.
Lees en ontdek waarom compassie niet de hoogste deugd is, maar een evolutionaire kortsluiting die ons genetisch materiaal op het altaar van de wereldvrede offert.
Durft u het nog te lezen?
Peter Koopman
28 sep. 2025
De Suïcidale Illusie van Universeel Mededogen
Introductie:
Weet u zeker dat u meer wilt lezen? Dit is geen stuk voor tere zielen, moralistische knuffelaars of professionele deugpronkers. Hier geen warme dekentjes en knuffelwoorden, maar een ijskoude dissectie van het fenomeen dat onze beschaving aan het uitbenen is: universeel mededogen. Hier krijgt universeel mededogen de bijl. Niet om u te choqueren, maar om u te confronteren met de evolutionaire en psychologische werkelijkheid: mededogen buiten de eigen stam is geen deugd, maar een luxe die de stam verzwakt. Een suïcidale liefdesbrief aan de vijand.
Wie denkt dat empathie altijd een deugd is, zal na dit stuk snakken naar een veilige ruimte – maar die krijgt u niet.
Laat ik meteen de bijl erin zetten: universeel mededogen is geen morele verhevenheid, het is een evolutionaire zelfmoordstrategie. Het is de luxeverslaving van een overvoede samenleving die is vergeten dat het leven een permanente overlevingsstrijd is. We zijn geen vredelievende engelen die op zoek zijn naar harmonie, maar territoriale primaten in een eindeloze concurrentiestrijd – vooral met elkaar.
1. Mededogen is een stamwapen, geen vredesverdrag
Mededogen – verheven tot de hoogste deugd in onze westerse, post-christelijke cultuur – is een misleidende luxe. Mededogen is nooit bedoeld geweest om vijanden te redden. Het is een instrument om de groep te versterken, om samenwerking en wederkerigheid te bevorderen binnen een kring waar reputatie en overleving hand in hand gaan. Zodra we dat mededogen universeel maken – buiten de stam, buiten de cultuur, buiten de bloedlijn – plegen we genetische desertie. We voeden de concurrent. We brengen de vijand groot op onze kosten. Richard Dawkins (The Selfish Gene) zou het een evolutionaire ramp noemen: dit is het paard van Troje dat je zelf binnenhaalt.
–
2. De ‘morele’ verwerpelijkheid van mededogen buiten de eigen groep
De onafwendbare strijd: je grootste vijand lijkt op jou.
De natuur is geen vredige weide maar een permanent slagveld. Soortgenoten zijn gevaarlijker dan roofdieren. Een leeuw sterft niet door een zebra, maar door een andere leeuw. En wij mensen? Wij sterven zelden door een orkaan, maar vaak door elkaar. Oorlog, competitie, seks, macht – dit is de menselijke staat van zijn. Wie in dat decor universeel medelijden predikt, zet de deur open voor de vijand.
Nietzsche noemde medelijden (Mitleid) een vergif: een zieke emotie, een besmetting, een instinct dat de sterken verzwakt en de natuurlijke selectie saboteert. Het verheerlijken van zwakte is de moraal van de slaven, de strategie van de machtelozen om de vitalen te ketenen (Genealogie van de Moraal). Schopenhauer zag in medelijden de kern van moraal, maar die moraal eindigt in zelfopheffing: de wil vernietigt zichzelf. Universeel mededogen is dus geen pad naar verlossing, maar een routekaart naar collectieve zelfmoord. In zijn sombere visie was dat enkel een erkenning dat al het leven lijden is – een projectie van ons eigen pijnbewustzijn op anderen.
Evolutionair gezien is mededogen buiten de eigen groep een kortsluiting: een mechanisme dat is geëvolueerd voor naastenhulp binnen de stam, maar dat in een geglobaliseerde context wordt misbruikt om vijandige genen te helpen overleven.
Richard Dawkins legde met zijn selfish gene uit dat organismen – inclusief wijzelf – niets anders doen dan hun genen voortstuwen. Jonathan Haidt liet in The Righteous Mind zien dat moraliteit groepsgebonden is: we zijn tribalisten die rechtvaardigheid alleen toepassen op onze eigen kring. En Nassim Taleb waarschuwt dat een te inclusieve moraal antifragiele groepen vernietigt: ze worden broos, kwetsbaar, te netjes om nog te overleven.
3. Medelijden als projectie en paradox
Medelijden is niets meer dan een reflectie van eigen pijn. Medelijden is projectie. We lijden mee omdat we in de ander onszelf herkennen. We zien in de ander ons eigen lijden en reageren daarop als een Pavlov-hond. Maar dat is een misleidende empathische reflex: we stellen het lijden van de ander centraal, zonder te vragen of dat lijden wel in ons belang is. Neurologisch verklaarbaar (mirror neurons, zie Rizzolatti & Sinigaglia), maar evolutionair gevaarlijk. Deze reflex maakt geen onderscheid tussen vriend en vijand. We zien de vijand lijden en voelen mee – zelfs als dat lijden het gevolg is van een bedreiging die hij vormt voor onze eigen groep. Dat is moreel masochisme. Het is empathie als zelfdestructie. Het is morele zelfbevlekking: wij voelen ons goed over onszelf terwijl we onze eigen genetische investering verraden.
4. De evolutionaire consequentie
Tijd voor sociale straffen op ongecontroleerde compassie
Een samenleving die universeel mededogen predikt, kweekt haar eigen grafdelvers. We moeten het lef hebben te zeggen dat er grenzen zijn. De groepen die hard en selectief zijn – die hun hulp en empathie reserveren voor de eigen stam – zullen overleven en domineren. De rest sterft uit, tevreden glimlachend over zijn morele superioriteit. Selectief mededogen is rationeel: zorg voor je stam, je kinderen, je gemeenschap. Maar mededogen buiten de groep – zonder afweging, zonder kosten-batenanalyse – moet niet worden geprezen maar ontmoedigd. Straf naïviteit. Bestraf de deugpronkers die met hun universele compassie niet hun eigen huid, maar die van de hele gemeenschap op het spel zetten.
Sparta begreep dit. Medelijden voor de vijand was verraad. Compassie was een deugd, maar uitsluitend binnen de polis. Buiten die cirkel gold de wet van de sterkste. Nassim Taleb zou zeggen: wie universeel medelijden uitdraagt, neemt geen skin in the game, maar gokt met andermans overleving.
5. De illusie van morele superioriteit
Universeel mededogen wordt vaak verkocht als morele hoogstand, maar is in werkelijkheid een narcistisch project: kijk eens hoe goed en empathisch ik ben. Het is virtue signaling met collectieve consequenties. Jonathan Haidt heeft laten zien (The Righteous Mind) dat moraliteit primair dient om de groep te versterken, niet om vijanden te plezieren. Universeel mededogen is dus een evolutionaire bug – een kortsluiting in ons morele systeem.
–
6. Conclusie: herwaardering van tribaliteit
Het wordt tijd dat we de illusie van universeel mededogen ontmaskeren als het suïcidale project dat het is. Herstel de grenzen. Richt mededogen waar het hoort: naar binnen, om de groep te versterken. Beschouw compassie niet als onbeperkt goed, maar als een schaars goed dat je verstandig moet alloceren.
Wie universeel medelijden predikt, predikt collectieve zelfopheffing. En wie dat nog steeds een deugd noemt, moet eerlijk zijn: je kiest voor het uitsterven van je eigen stam. Misschien is dat een morele keuze – maar noem het dan wat het is: een zachte, traag werkende vorm van zelfmoord.
7. Toekomstschets: de extase van de zelfopoffering – het einde van de stam
Beeld u de toekomst in: een westers continent dat zichzelf heeft leeggegeven, zijn grenzen open en zijn identiteit opgeheven, in de extase van universeel mededogen. Het overgebleven nageslacht van de harde, niet-inclusieve stammen kijkt geamuseerd toe en neemt zonder strijd over wat ooit van u was. U krijgt geen standbeeld; hooguit een voetnoot in een antropologisch rapport over morele zelfmoord.
Blijven we universeel mededogen verheerlijken, dan is de uitkomst voorspelbaar: de groepen die hun empathie beperken tot de eigen kring zullen sterker, talrijker en dominanter worden. De zelfkastijders van de wereld verdwijnen langzaam maar zeker van het toneel. Darwin lacht in zijn graf. De laatste mens (Nietzsche’s Letzte Mensch) zal misschien vredig glimlachen, maar hij heeft geen nakomelingen meer om het te navertellen.
Wie vandaag nog universeel mededogen predikt,
kiest ervoor de eigen kinderen op het altaar van de vijand te offeren.
–
Literatuurlijst
- Dawkins, R. (1976). The Selfish Gene. Oxford University Press.
- Haidt, J. (2012). The Righteous Mind: Why Good People are Divided by Politics and Religion.
- Nietzsche, F. (1887). Zur Genealogie der Moral & Also sprach Zarathustra
- Schopenhauer, A. – (1840). Über das Fundament der Moral.
- Taleb, N. N. (2018). Skin in the Game: Hidden Asymmetries in Daily Life & Antifragile
- Rizzolatti, G., & Sinigaglia, C. (2008). Mirrors in the Brain: How Our Minds Share Actions and Emotions.
