De Illusie van Nuttigheid: Bureauhuurders in Beijing en Hamsters in West-Europese Sportscholen
Beste Zwoeger,
Gefeliciteerd, u bent druk. Met alles. En met niets. U rent van meeting naar meeting, loopt kilometers op een loopband die u geen meter verder brengt, of huurt – als u in China woont – een bureau om de hele dag ‘aanwezig’ te zijn. De mens van de 21e eeuw: hyperactief, maar volstrekt nutteloos.
In mijn nieuwe essay “De Nutteloze Mens – Hoe we drukker dan ooit zijn met niets” fileer ik onze moderne bezigheden: de nepbanen, de zinloze sporttempels, en het collectieve toneelstuk dat we ‘zinvol leven’ noemen. Een evolutiepsychologische blik, met de nodige ironie: want wat zegt het over een soort die overleven zo goed geregeld heeft, dat hij nu betaalt om het na te bootsen?
Lees het. Lach erom. Of voel u ongemakkelijk – dat mag ook.
En daarna? Gewoon weer terug naar uw loopband, natuurlijk.
Met weinig hoopvolle groet,
Peter Koopman
27 aug. 2025
Tel.: 06 8135 8861
De Nutteloze Mens
Hoe we drukker dan ooit zijn met niets
Inleiding: Het Grote Doen-Alsof
De mens is een eigenaardig dier. Uniek in zijn vermogen om te doen alsof. Alsof hij weet wat hij doet, alsof zijn leven zinvol is, alsof de daden van vandaag een groter doel dienen dan het simpelweg vullen van de dag. In China uit zich dit in een nieuw fenomeen: werkloze jongeren die een kantoorbureau huren om er de hele dag te zitten, met een laptop voor hun neus, alsof ze meedoen aan de economie. In het Westen doen we precies hetzelfde, maar dan in sportkleding: we huren apparaten die nergens heen gaan, fietsen zonder bestemming en tillen gewichten die niets bouwen, behalve een tijdelijk opgeblazen zelfbeeld.
Dit is geen toeval. Dit is beschaving in optima forma: de illusie van nut als koopwaar.
China: De Statusstoel
In een cultuur waar status en ‘gezicht’ bepalend zijn voor sociale overleving, is werkloosheid een doodzonde. Je bent niemand zonder een baan, want de groep definieert jouw waarde. Oplossing? Huur een bureau. Voor een paar yuan per dag zit je in een ruimte die ruikt naar airconditioning en presteer je het onzichtbare: je lijkt nuttig. Je logt in op fictieve platforms, schrijft nep-mails en voert misschien zelfs Zoom-gesprekken met een lege agenda.
Wat zegt dit over die samenleving?
- Arbeid is niet meer de motor van productie, maar van façade.
- De uiterlijke vorm van werk is belangrijker dan de inhoud.
- Het gaat niet om zijn, maar om lijken.
En nu het pijnlijke: het is niet eens zo absurd. Status was altijd al een evolutionair overlevingsmechanisme. In een dorp van 200 man moest je zichtbaar bijdragen, anders lag je eruit. In megasteden is die druk alleen maar groter geworden: wie onzichtbaar is, bestaat niet.
Het Westen: De Hamsterkooi van de Homo Gymnicus
Steek de oceaan over en je vindt hetzelfde toneelstuk, maar met een andere decoratie. Hier is werkloosheid niet het probleem – leegte is dat. We leven in een wereld waar eten, veiligheid en seks binnen handbereik zijn, maar waar zinschaars is. Wat doe je als je niets hoeft te doen? Je creëert taken. En zo is de sportschool ontstaan: een tempel van nutteloze arbeid.
Denk er even over na:
- Je betaalt voor een loopband. Een band die er is om op te lopen zonder ergens te komen.
- Je tilt gewichten op die nergens voor dienen behalve het feit dat je ze optilt.
- Je spendeert uren in een ruimte vol spiegels waar je kijkt naar iemand die hard zijn best doet om te lijken op… iemand die hard zijn best doet.
Dit is niet zomaar tijdverdrijf; dit is een modern ritueel. Een bezwering tegen de gedachte dat je leven fundamenteel leeg is. In een samenleving waar fysieke arbeid is verdwenen, waar je voedsel in plastic dozen uit een supermarkt haalt en waar roofdieren enkel nog in documentaires bestaan, verzinnen we onze strijd. We simuleren jagen (high-intensity training), vechten (kickboksen tegen een zak) en vluchten (cardio).
Het verschil met de Chinees? Wij betalen fors voor onze schijnproductie en noemen het zelfontwikkeling.
De Onderliggende Paradox
Wat verbindt de bureauhuurder en de sportschoolbezoeker? De angst voor nutteloosheid. Beide fenomenen zijn symptoombestrijders van een evolutionair probleem: de mens is gebouwd om bezig te zijn. Stilstand voelde in de savanne als gevaar. Geen taak = geen overleving. Vandaag is dat instinct zinloos, maar onuitroeibaar.
Het tragische (en cynische) gevolg:
- We creëren kunstmatige bezigheden om een oeroud zenuwstelsel te sussen.
- We prijzen onszelf voor discipline en inzet, terwijl we feitelijk hamsteren in een kooi zonder doel.
- En we beschouwen dit als vooruitgang.
De markt speelt hier dankbaar op in.
- China verkoopt statuservaringen: nepbanen, co-working spaces, digitale CV-boosters.
- Het Westen verkoopt betekeniservaringen: sportabonnementen, mindfulness-cursussen, life-coaches.
In beide gevallen koop je geen product, maar een placebo voor de geest.
De Evolutie van Zinloosheid
Historisch gezien is dit onvermijdelijk. Culturen met overvloed verplaatsen hun strijd naar het symbolische vlak. Waar honger heerst, bouw je rijstvelden. Waar overvloed heerst, bouw je sportscholen. Wat ooit energie opleverde, verbruikt nu energie. De ironie is totaal: onze voorouders stierven bij gebrek aan calorieën, wij sterven aan een teveel, tenzij we ze kunstmatig verbranden op een loopband.
Slot: De Onvermijdelijkheid van De Illusie
Wat moeten we hiermee? Waarschijnlijk niets. Het is zoals het is: de mens kan niet níét bezig zijn. We moeten doelen hebben, desnoods verzonnen, om onze angst voor leegte te bezweren. De Chinees met zijn bureau en de Europeaan op zijn crosstrainer zijn twee kanten van dezelfde medaille: de koopbare illusie dat ons bestaan zin heeft.
Misschien is dat de grootste triomf van de beschaving: we hebben het overleven zo goed geregeld dat we nu kunnen betalen voor het simuleren ervan. Darwin zou trots zijn – of zich rot lachen.
Aanbevolen literatuur:
- Veblen, T. (1899). The Theory of the Leisure Class.
- Graeber, D. (2018). Bullshit Jobs: A Theory.
- Harari, Y.N. (2014). Sapiens: A Brief History of Humankind.
- Frankl, V. (1946). Man’s Search for Meaning.
- Sapolsky, R. (2017). Behave: The Biology of Humans at Our Best and Worst.
