Overleven, hormonen en moraal – een vrolijk lesje in menselijke chaos
Beste Overlever,
Heb je ooit stilgestaan bij het feit dat jouw hersenen, ondanks hun indrukwekkende grootte, de afgelopen tienduizenden jaren krimpen? Of dat jouw zogenaamde ‘morele kompas’ eigenlijk een slim wapen is dat door zwakkere mensen is ontworpen om de sterken in te tomen? Nee? Tijd om dat ongemak eens onder ogen te zien.
In mijn nieuwste essay duiken we in de wondere wereld van de mens: een hormoon-gedreven, zelfbewuste chaosmachine die zichzelf veel te serieus neemt. Van de hormonale voorkeuren van vrouwen tot onze illusie van politieke neutraliteit en het geniale bedrog van moraliteit – niets blijft onberoerd.
Lees, glimlach, en wees eerlijk: een beetje ongemak doet altijd goed. Want wie denkt dat hij boven zijn genen en driften staat, heeft waarschijnlijk gewoon een knotje en een havermelk-latte in zijn knuistje gevat.
Met cynische groet,
Peter Koopman
P.S. Spiegel jezelf niet te hard – lachen om jezelf is toegestaan, huilen kan altijd later.
De Mens: Een Hormonale, Zelfbewuste Chaosmachine
De wereld is ongeveer 13,8 miljard jaar geleden ontstaan. Pas drie miljard jaar later kwam er iets dat leven begon te lijken, en na een lange keten van toevalligheden, meteorietinslagen en genetische gokjes, verscheen een dier dat zichzelfHomo sapiens ging noemen – alsof de wijsheid belichaamde. De afgelopen 100.000 jaar ontwikkelde dit dier iets dat we bewustzijn noemen, een neurologische glitch die ons in staat stelt na te denken over het feit dat we na moeten denken. Filosofie, religie en Instagram zijn daar het directe gevolg van.
Darwin en de eeuwige strijd
Alles wat leeft, wil vooral blijven leven. Darwin had daar geen poëzie voor nodig: het is eten of gegeten worden, overleven of uitsterven. Organismen concurreren met andere soorten, maar de meeste strijd is intern – met de eigen soort. De mens is daar geen uitzondering op. Onze grootste vijand? Niet de leeuw, de sabelttandtijger of de beer, maar de buurman.
De krimpende hersenpan
Interessant genoeg is de mens niet slimmer geworden sinds de jagers-verzamelaarsdagen. Integendeel: onze hersenen zijn in de laatste 30.000 jaar kleiner geworden. Specialisatie vervangt algemene slimheid. We hebben minder MacGyver en meer Excel-specialisten nodig.
Brandend huis en wilde rivier
Ondanks al onze zogenaamde beschaving zijn er gedragingen die genetisch hardgecodeerd zijn. Vraag jezelf af: als twee kinderen in een brandend huis liggen en er is maar tijd om één te redden – je eigen of dat van de buurvrouw – wie kies je? Hint: de buurvrouw is je dankbaar, maar je DNA is dat niet. Het antwoord is evolutionair gezien voorspelbaar: je eigen kind wint.
Vaginalisering en de knuffelmaatschappij
Met de toegenomen participatie van vrouwen in de samenleving verandert de sociale dynamiek. Vrouwen hebben evolutionair andere prioriteiten: zekerheid, bescherming, status. Voeg daar hormonale schommelingen aan toe, en je krijgt een samenleving die enerzijds verzorgender wordt, maar soms ook doorslaat in een bubbel van politieke correctheid en knuffelbare illusies. Mannen met knotjes en havermelk-latte’s zijn de kanaries in de kolenmijn.
Hormonale partnerkeuze
Vrouwen kiezen in de regel voor zekerheid – de betrouwbare man die resources biedt. Maar tijdens de ovulatie verschuift de voorkeur subtiel naar de genetische topdog: het alfa-mannetje met sterke kaaklijn, symmetrisch gezicht en dominant gedrag. Dit fenomeen is goed gedocumenteerd in de evolutionaire psychologie en reproductieve biologie (Gangestad & Thornhill, 2008).
Geen links of rechts – alleen meningen
Politieke stromingen zijn illusies. Er zijn slechts meningen die in intensiteit fluctueren – een soort emotionele Borgschaal. Wie claimt ‘het redelijke of fatsoenlijk midden’ te vertegenwoordigen, weigert, gedragen door luiheid, domheid of lafheid, onder ogen te zien dat de wereld dynamisch is en voortdurend nieuwe evenwichten zoekt.
Moraliteit als wapen van de zwakken
Moraliteit is niet de stem van God, maar de slimme zet van de zwakkere. Het is een meesterlijke sociale hack: bedenk een set regels, noem het ‘goed’ en ‘kwaad’, en voilà – de sterkste moet zich inhouden. Nietzsche noemde dit ‘slavenmoraal’: een subtiel gif dat de alfa’s temt zonder een druppel bloed te verspillen. De zwakken overleven niet door sterker te worden, maar door de sterken te overtuigen dat hun kracht immoreel is. Met andere woorden: moraliteit is de oudste vorm van mind control – verpakt als deugdzaamheid.
Overleven en voortplanting: de enige KPI’s
Onder de streep zijn er voor de mens maar twee biologische KPI’s: 1) Hoe blijf ik in leven? en 2) Hoe maximaliseer ik mijn voortplantingskansen? Al het andere – kunst, ethiek, LinkedIn-profielen – is afgeleide ruis.
Culturele modulatie en tegenstemmen
Natuurlijk is de mens niet alleen een slaaf van zijn genen. Cultuur kan remmen en sturen: monogamie, religie, onderwijs en wetgeving temperen de rauwe biologische impulsen. Kritiek op de evolutionaire psychologie stelt terecht dat niet elk gedrag een ‘adaptatie’ is; sommige zijn gewoon bijproducten (spandrels, Gould & Lewontin, 1979). Onze moraliteit is misschien wel een toevallige bonus, geen goddelijk ontwerp.
Primaten als spiegel
Kijk naar chimpansees en bonobo’s: onze twee dichtste neven. De een lost conflicten op met geweld, de ander met seks. Wij hebben van beide wat meegekregen – én een neiging om er morele oordelen aan te koppelen. Evolutionair zijn we nog steeds aan het experimenteren.
Epiloog: lach om jezelf
En ja, als je dit leest en denkt dat jij vrij bent van al deze driften, is dat precies het moment om te glimlachen – zachtjes, voor jezelf. Jij, die zo rationeel denkt, bent net zo goed een product van hormonen, genen en sociale manipulaties. Spiegel jezelf, lach en besef dat jouw ‘redelijkheid’ niet meer dan een illusie is.
Conclusie
De mens is geen kroon op de schepping maar een overlevingsmachine met een overontwikkeld brein dat zichzelf soms te serieus neemt. Moraliteit is ons slimste wapen, maar ook onze zelfgebouwde kooi. Wie dat niet wil zien, mag gerust blijven geloven in een maakbare wereld vol harmonie – tot de volgende crisis genadeloos laat zien dat de natuur geen interesse heeft in onze moraal, maar alleen in wie overeind blijft. Overleven is geen consensusproces.
Literatuur en verwijzingen
· Darwin, C. (1859). On the Origin of Species.
· Gangestad, S. W., & Thornhill, R. (2008). Human oestrus. Proceedings of the Royal Society B.
· Gould, S. J., & Lewontin, R. (1979). The spandrels of San Marco and the Panglossian paradigm. Proceedings of the Royal Society B.
· Nietzsche, F. (1887). Zur Genealogie der Moral.
· Sapolsky, R. M. (2017). Behave: The Biology of Humans at Our Best and Worst.
· Wrangham, R., & Peterson, D. (1996). Demonic Males: Apes and the Origins of Human Violence.
· De Waal, F. (2005). Our Inner Ape.
- Dawkins, R. – The Selfish Gene
- Taleb, N.N. – Antifragile
- Frans de Waal – Mama’s Last Hug
- Sartre, J.P. – L’Être et le Néant (Zijn en het Niets)
