De Grote Ficties III: Onderwijs – De Gedisciplineerde Geest
Beste lezer,
Wat als het onderwijs niet bedoeld is om je iets te leren, maar om je ergens in te passen? Wat als kennis slechts bijzaak is, en gehoorzaamheid het ware curriculum? In deze analyse leg ik de vinger op de zere plek van een systeem dat pretendeert te emanciperen, maar in de praktijk infantiliseert en normaliseert.
Met Ivan Illich als ethische gids, en Jacques Rancière en Paulo Freire als kritische klankborden, onderzoek ik hoe de school geen tempel van kennis is, maar een laboratorium voor sociale formatering. De autonome geest blijkt minder gewenst dan de goed geconditioneerde professional.
Laat je dus niet scholen — maar scherp je geest.
Met ongeautoriseerde groet,
Peter Koopman
Over mij:
Voormalig sportdocent (o.a. C.I.O.S.; N.S.F.) & sportcoach (o.a. K-1; F-1), maar vooral: amateur-antropoloog van de menselijke illusie. Gespecialiseerd in de kruising tussen biologie, gedrag, macht, zelfbedrog en ons absurde verlangen naar validatie. Niet op zoek naar zelfhulplezers. Wel naar mensen die durven denken.
21 apr. 2025
Tel.: 06 8135 8861
De Grote Ficties III: Gezondheid – De Nieuwe Heilige
Van zorg naar controle: biopolitiek, preventie en het medisch moralisme
Gezondheid is de nieuwe religie. Dokters zijn de priesters, protocollen de geboden en data de biechtstoel. Waar de kerk ooit over je ziel ging, gaat de gezondheidszorg nu over je gedrag. Wat je eet, drinkt, denkt en doet: alles valt onder het regime van preventie. Ziek zijn is een afwijking, gezond zijn een morele plicht.
De staat bemoeit zich met je BMI, je vaccinaties, je mentale welzijn. Niet uit zorg, maar uit systeembehoud. De gezonde burger is productief, volgzaam en goedkoop. De zieke burger kost geld. Dus wordt gezondheid een morele parameter: wie ongezond leeft, faalt — niet alleen voor zichzelf, maar voor het collectief.
I. Gezondheid als instrument van gehoorzaamheid
Waar vroeger de pastoor waarschuwde voor zonde, waarschuwt nu de arts voor cholesterol. Waar vroeger de biechtstoel stond, staat nu het consultatiebureau. Gezondheid is niet langer een toestand, maar een project. En wie niet meedoet, is een risico.
Michel Foucault noemde dit biopolitiek: de manier waarop staten het lichaam gebruiken als inzet van macht. Door te sturen op gezondheid, stuurt de staat op gedrag. Preventie wordt surveillance. Ziekte wordt afwijking. Autonomie wordt onverantwoordelijkheid.
II. Medisch moralisme
Leefstijlkeuzes zijn morele verklaringen geworden. Roken is asociaal. Vetten zijn zonden. Suiker is de duivel. Gezondheid is het nieuwe goed. En wie daar niet aan voldoet, is niet slechts ongezond — maar verdacht, dom, gevaarlijk.
De medische wereld is geen neutrale hulpverlening. Ze is een moreel systeem met een eigen logica: risico minimaliseren, gedrag standaardiseren, afwijkingen corrigeren. En jij? Jij noemt het zorg.
III. De farmaceutische paradox
Farmaceuten willen je niet genezen. Ze willen je behouden. Als klant. Als drager van symptomen. De industrie leeft van chronische klachten. Van pillen die onderhouden, niet oplossen. En van diagnoses die legitimeren dat jij moet blijven kopen. Gezondheid als abonnementsmodel.
IV. Het ziektemodel als maatschappijmodel
We diagnosticeren niet alleen individuen, maar hele samenlevingen. Burn-out, depressie, ADHD, obesitas — geen ziektes, maar systeemreacties. Symptomen van een samenleving die mensen structureel uitput, vervreemdt en medicaliseert. De oplossing? Meer zorg. Meer therapie. Meer pillen. Nooit: minder systeem.
V. De illusie van zelfzorg
‘Zelfzorg’ klinkt emanciperend, maar is vaak systeemverlengend. Jij bent verantwoordelijk voor je stress, je gewicht, je onrust. Niet het systeem dat je opjaagt. Jij moet mediteren, sporten, gezond eten — niet het systeem moet veranderen. De schuld wordt geoutsourcet.
Zelfzorg is vaak: jij lost zelf op wat het systeem structureel veroorzaakt.
VI. De exit?
Echte gezondheid is geen afwezigheid van ziekte, maar de aanwezigheid van autonomie. Gezondheid is niet: voldoen aan normen. Het is: zelf bepalen wat telt. En dus ook: het recht op ongezondheid, op risico, op afwijking.
“Gezondheid zonder vrijheid is slechts fitte slavernij.”
VII. Conclusie
De zorg is geen neutraal domein. Ze is een politieke macht. Een gedragscorrectiesysteem met een menselijk gezicht. Gezondheid is het nieuwste excuus voor gehoorzaamheid.
En het werkt. Want wie wil er nu niet ‘gezond’ zijn?
Ter legitimatie o.a.:
- Ivan Illich – Deschooling Society
- Jacques Rancière – Le maître ignorant
- Paulo Freire – Pedagogy of the Oppressed
- Neil Postman – The End of Education
- Noam Chomsky – On MisEducation
