“Swipte u al naar uw volgende spookpartner? (Geen refunds bij ontnuchtering)”
Beste Projectieleider van het Hartenhuis,
Stel: u zit in een bioscoopzaal waar de film al 20 jaar draait. U kent de dialoog uit uw hoofd, maar blijft hopen op een plot twist. De hoofdrol? Een spook. De tegenspeler? Ook een spook. De regisseur? Uw dopamine. Welkom bij de romantiek.
Goed nieuws! Ik heb de liefde ontleed. Spoiler: het is geen gevoel, het is een franchise.
Wat u niet mag missen:
- Hoe uw brein u voorlie(f/g)t: waarom verliefdheid chemisch identiek is aan een cocaïneverslaving (maar minder sociaal geaccepteerd).
- Datingapps: de Albert Heijn van de liefde. Waarom swipen op een foto van iemands hond geen garantie is voor een gelukkig huwelijk.
- De Symbiotische Spookpartner: waarom u al 10 jaar verliefd bent op uw eigen trauma (vermomd als een mens met een leuke lach).
- Waarom ‘Hij/Zij is niet meer wie die was’ eigenlijk betekent: Ik kan niet meer projecteren.
Lees dit artikel als:
- U ooit dacht: “Is dit liefde of gewoon oxytocine met een gezicht?”
- U zich afvraagt waarom relaties moeilijker zijn dan IKEA-meubels, maar met minder handleidingen.
- U stiekem jaloers bent op de middeleeuwen, toen men nog gewoon trouwde voor een koe en een akker.
Bonus:
- Hoe Disney ons een collectief Stockholm-syndroom gaf. Spoiler: prinsessen hadden geen therapie nodig.
- De neoliberale liefde: waarom uw relatie ROI (Return On Intimacy) berekent en uw ex een investeringsfout was.
Waarschuwing: Dit stuk bevat geen datingtips, wel genoeg existentiële twijfels om uw volgende Tinderdate onherroepelijk te saboteren.
Ontmasker de spookachtige ander (en uzelf):
Met ongemakkelijke groet (en een lege DMs-inbox),
…… aldus Peter Koopman
Hoofdambtenaar van het Ministerie van Relationele Illusies
PS Stuur dit door naar uw ex. Het is nooit te laat voor een passief-agressieve realitycheck.
PPS Vrijwillige therapiedonaties graag overmaken naar: Stichting Swipeverslaafden (IBAN: NLXX BUNQ 0000 0000 00). Geloof mij, u komt toch weer terug.
09 mei. 2025
Tel.: 06 8135 8861
Geïnspireerd door Helen Fishers hersenscans, Erich Fromms liefdeskunst, en die ene vriendin die nog steeds denkt dat ‘hij wel zal veranderen’. Inclusief een scheutje Freud om u te herinneren dat u eigenlijk gewoon uw moeder zoekt.
De Grote Ficties III: Liefde – Het Syndroom van de Symbiotische Spookpartner
Een dissectie van de romantische illusie in tijden van dopamine, datingapps en relationele inflatie
“Liefde is slechts een ander woord voor projectie.” – Niemand wil dit horen, dus is het waar.
I. Introductie – Liefde als culturele zelfhypnose en de partner als spiegel
We zeggen dat we liefhebben, maar meestal bedoelen we: ik hou van wat jij in mij oproept. Liefde is zelden een ontmoeting tussen twee autonome wezens; het is eerder een botsing van behoeften, trauma’s, verwachtingen en onbewuste scripts. De ander wordt een scherm waarop we onze verlangens projecteren. Totdat dat scherm begint terug te praten.
Liefde: het laatste heilige huisje in een wereld die verder alles heeft gerationaliseerd. Ze wordt voorgesteld als natuurlijk, spontaan, zelfs onvermijdelijk — terwijl ze in werkelijkheid een cultureel geconstrueerde, biologisch gestuurde en commercieel geëxploiteerde fictie is. Ze is de softdrug van de sociale cohesie, de kapstok van onze existentiële leegte, verpakt in filmplots en bruiloftspakketten.
In onze tijd is liefde geen lotsverbondenheid, maar een tijdelijk samenwerkingsverband met clausules, opties en stille voorwaarden. Datingapps zijn geen marktplaatsen van affectie, maar keuringsterreinen van consumptie. Liefde moet tegenwoordig efficiënt, onderhoudsarm, en instagramwaardig zijn. Wat we liefde noemen is vaak niets meer dan een sociaal geaccepteerde vorm van wederzijdse instrumentaliteit.
De romantische liefde is een script, geen natuurverschijnsel. En dat script komt met bijrollen (seks, bezit, jaloezie) en plotwendingen (scheiding, vreemdgaan, verveling) die we voor lief nemen — of liever: voor lief kochten.
II. Liefde is geen gevoel, maar een beloningsmechanisme
Zoals geld zijn waarde krijgt door collectief geloof, zo krijgt liefde betekenis via culturele scripts. Romantiek is niet universeel; het is een historisch construct, aangewakkerd door troubadours, Disney en dopamine. De neoliberale logica heeft de liefde geïnfecteerd: relaties worden beoordeeld op hun ROI – Return on Intimacy. Hoeveel emotionele validatie krijg ik per geïnvesteerde eenheid aandacht?
Biologisch gezien is liefde niets anders dan een samenspel van neurochemische highjacks. Oxytocine voor de hechting, dopamine voor de beloning, serotonine voor het obsessieve randje. Wat wij “liefde” noemen is een evolutionaire hack om partners langdurig aan elkaar te binden voor reproductief succes. Geen romantiek. Geen magie. Enkel strategie.
De partner wordt een co-product in het eigen levensverhaal. Liefde als branding: jij plus ik als lifestyle-concept. Liefde als excuus voor zelfexpressie, voor ‘groeien in verbinding’ terwijl men vooral bezig is zichzelf te optimaliseren. Onder het mom van samenzijn groeit vaak een dieper narcisme.
Helen Fisher, in haar neurowetenschappelijk onderzoek, toont aan dat verliefdheid exact dezelfde hersengebieden activeert als verslaving aan cocaïne. Liefde is geen roos, maar een shot. Geen poëzie, maar farmacie.
III. Liefde als sociale fictie
De liefde die we voelen is vaak niet voor de ander, maar voor een geest – een spookbeeld dat we zelf gecreëerd hebben. De Symbiotische Spookpartner is het ideaalbeeld dat we in de ander denken te herkennen, maar dat voornamelijk bestaat uit onze eigen onvervulde verlangens. De partner is avatar, niet individu.
Dit verklaart waarom zoveel relaties eindigen met de zin: “Je bent niet meer wie je was.” Nee, dat was hij of zij ook nooit. Jij zag slechts wat je wilde zien. De ander was het decor voor je interne film. Zodra de camera draait en het script afwijkt, blijft er plots weinig over dan irritatie, projectie en stilte.
De liefde is moreel verheven tot de ultieme zin van het leven. Wie geen liefde heeft, faalt. Single zijn is verdacht, tijdelijk, sneu. Maar wat als de liefde zelf een vergissing is — een sociaal geaccepteerde psychose die we collectief in stand houden omdat de waarheid ondraaglijker is: dat we fundamenteel alleen zijn?
Net als geld en overheid is liefde een geïnstitutionaliseerde illusie. We zijn geconditioneerd om haar te zoeken, haar te vieren en haar als levensdoel te stellen. Denk aan sprookjes, Hollywood, religie, en zelfs de belastingdienst (toeslagen, partnerschap).
IV. De Spookpartner: symbiose als zelfverlies
Waar liefde opbloeit uit een verlangen naar versmelting, ligt regressie op de loer. We keren terug naar archaïsche hechtingspatronen, zoeken in de ander de ouder die we misten, de veiligheid die we niet kennen, of de erkenning die we nooit kregen. Liefde als regressieve symbiose: twee halfvolwassenen die hopen dat één plus één één wordt.
De romantische partner is vaak geen ander mens, maar een projectiescherm. We zien in de ander wat we zelf nodig hebben om compleet te voelen. Liefde wordt dan een vorm van identiteitsvermijding. In plaats van autonomie kiezen we symbiose. Het “wij” vervangt het “ik“, en na verloop van tijd weet niemand meer wie er eigenlijk woont in het huis van de liefde.
De Spookpartner is de interne fantoomrelatie die voortleeft ook als de fysieke relatie allang gestorven is. Men blijft vasthouden aan herinneringen, verwachtingen en idealen die niets meer met de realiteit van de ander te maken hebben. Men is dan niet verliefd op de ander, maar op het beeld dat ooit rust gaf. Liefde als zelftherapie — met bijwerkingen.
Erich Fromm benoemde het al: liefde is een kunst, geen gevoel. Maar we zijn slechte kunstenaars. In plaats van oefenen, reflecteren en afzien, willen we onmiddellijke beloning, liefst in de vorm van dopaminepieken en bevestiging. En dus mislukt de liefde – keer op keer. Niet omdat liefde onmogelijk is, maar omdat we haar verwarren met verlangen.
V. Datingapps en dopamine: de neoliberale eros
Wanneer de spookpartner verdwijnt en het masker afvalt, resteert de ontmoeting met de werkelijke ander. Dit is het moment waarop liefde pas zou kunnen beginnen – niet met vuurwerk, maar met ongemak. Maar hier haken de meesten af. Ze noemen het ‘uit elkaar groeien‘, maar bedoelen: ik wil mijn illusie terug.
De liefde faalt dus niet omdat ze zwak is, maar omdat ze te veel moet compenseren: onvolwassenheid, zelfhaat, bindingsangst, afweermechanismen. Het falen van de liefde is geen fout, maar een noodzakelijke confrontatie. Wie de pijn verdraagt, kan groeien. Wie vlucht, herhaalt het patroon – met een nieuwe avatar.
De moderne liefde is geoutsourcet naar het platformkapitalisme. Tinder, Hinge, Bumble — digitale vleesmarkten waarin romantiek wordt herleid tot selectief swipen op basis van algoritmische aantrekkelijkheid. Liefde als keuze uit een catalogus. Seks als consumptie. Aandacht als valuta.
De neoliberale eros stelt niet de ander centraal, maar het zelfbeeld. Liefde wordt performatief, met filter, caption en strategic timing. We zoeken geen verbinding, maar bevestiging. Geen zielsverwant, maar een spiegeltje voor onze digitale ijdelheid.
VI. Conclusie – De liefde voorbij
De liefde is geen eeuwige waarheid, maar een culturele projectie die past in een tijdperk van vervreemding. Ze werkt zolang we de illusie collectief onderhouden. Maar zodra we haar dissecteren, blijft er weinig over behalve neurochemie, gewenning en sociale conditionering.
Wat resteert is geen romantisch happy end, maar een uitnodiging tot volwassenheid. Liefde is geen antwoord, maar een spiegel. Geen therapie, maar een test. Ze vraagt niet wat de ander jou geeft, maar wat jij kunt verdragen, vergeven, en blijven zien – ook als het beeld niet langer flatterend is.
En toch — we blijven zoeken. Misschien niet omdat liefde bestaat, maar omdat de illusie ervan ons beschermt tegen het grotere niets. De liefde begint waar de illusie eindigt. En daar willen de meesten liever niet zijn.
Ter legitimatie o.a.:
· Helen Fisher – Anatomy of Love
· Eva Illouz – Why Love Hurts
· Erich Fromm – The Art of Loving
· Esther Perel – Mating in Captivity / The State of Affairs
· Zygmunt Bauman – Liquid Love
· Alain de Botton – The Course of Love
· David Schnarch – Passionate Marriage
· Simone de Beauvoir – Le Deuxième Sexe
· Sherry Turkle – Alone Together
· Michel Houellebecq – Elementaire deeltjes
· Slavoj Žižek – The Metastases of Enjoyment
· Alain de Botton – Essays in Love
· Slavoj Žižek – The Metastases of Enjoyment
· Eva Illouz – Why Love Hurts ·
· Bell Hooks – All About Love
· Sigmund Freud – Drei Abhandlungen zur Sexualtheorie
· Carl Jung – Die Beziehungen zwischen dem Ich und dem Unbewussten
· Arthur Schopenhauer – Über die Liebe und das Weib
· Robert Greene – The Art of Seduction
· David Schnarch – Passionate Marriage
