De Onmacht van de Burger in een Representatieve Schijndemocratie

Psst… Wil je weten waarom je favoriete talkshow eigenlijk een familiefeestje is? (Spoiler: jij bent niet uitgenodigd)

Beste kiezer,

Stel je voor: een wereld waarin politici niet regeren, maar poseren; journalisten niet waken, maar entertainen; en universiteiten niet onderzoeken, maar meespelen in het grote theater van “maatschappelijke harmonie”.

Klinkt als een slechte B-film? Nee hoor, het is gewoon ons dagelijks nieuws – en ik heb een artikel dat het allemaal blootlegt, met een dosis ironie die zelfs de meest doorgewinterde cynicus doet grijnzen.

In “De culturele vervlechting van politiek, media en publieke instituties” ontrafelen we hoe deze drie ‘vrienden’ zo innig verstrengeld zijn geraakt dat het meer op een incestueuze soap lijkt dan op een serieuze samenleving. Ministers die talkshowhosts worden, experts die beleid pluggen als reclame, en instituties die dansen op het ritme van subsidies… Ach, wat een heerlijke chaos! Je zult glimlachen om de absurde voorbeelden (denk: soundbites als levensfilosofie) en nieuwsgierig worden naar hoe diep dit konijnenhol eigenlijk gaat. Want laten we eerlijk zijn: als de burger alleen nog maar toeschouwer is, waarom zou je dan niet even backstage gluren?

Klik [hier] om het artikel te lezen – het is korter dan een gemiddeld panelgesprek op tv, maar véél vermakelijker. En wie weet, misschien inspireert het je om zelf een petitie te starten… of gewoon lachend je hoofd te schudden en door te scrollen.

Met een ironische knipoog,
Peter Koopman

“De Redactie van Cynische Inzichten”

P.S. Als je na het lezen denkt: “Dit is te absurd om waar te zijn”, gefeliciteerd – je bent officieel wakker in de show!

30 jul. 2025                             

Tel.: 06 8135 8861

De culturele vervlechting van politiek, media en publieke instituties

Hoe het decor en de acteurs onontwarbaar verstrengeld zijn geraakt

Er was eens een tijd, wellicht in de fantasie van wat nostalgici, waarin politiek, media en publieke instituties elk hun eigen rol speelden. De politiek regeerde (althans dat beweerde ze), de media controleerde, en de instituties – onderwijs, zorg, wetenschap – dienden het algemeen belang. Die tijd is dood. Dood, begraven, en overgoten met een laag marketingvernis en communicatiestrategieën die zelfs Goebbels zouden doen blozen.

Wat we nu zien is geen samenwerking, maar een culturele vervlechting: een incestueuze driehoeksverhouding tussen macht, informatie en maatschappelijke autoriteit. Niet toevallig bewegen topfiguren uit elk van deze domeinen zich met schijnbaar gemak door elkaars gangenstelsels. De ene dag is iemand staatssecretaris, de volgende dag talkshowgast, de week erna voorzitter van een SER-commissie of presentator van een semi-wetenschappelijk programma over “burgerschap”.

1. De gedeelde cultuur van maakbaarheid en branding

De kern van deze vervlechting is cultureel. Politiek, media en instituties zijn gaan ademen in hetzelfde idioom: het geloof in framing, beeldvorming, crisismanagement en storytelling als kerncompetenties. Wat telt is niet wat waar is, maar wat werkt – en dan vooral communicatief. Ministers zijn geen bestuurders, maar merknamen. Journalisten zijn geen kritische waakhonden, maar vormgevers van ‘beleving’. Universiteiten zijn geen bolwerken van kritiek, maar partners in beleidsimplementatie en reputatiebeheer.

Men spreekt dezelfde taal: “narratief”, “perceptie”, “strategische communicatie”, “maatschappelijke dialoog” (zonder wederhoor), “maatschappelijke partners” (zonder tegenmacht), “burgerparticipatie” (zonder mandaat), “de publieke opinie” (zonder burger).

2. Medialogica als dominant script

De politieke arena is geen plaats van debat, maar van zichtbaarheid. Wie het nieuws haalt, bestaat. Wie trending is, regeert. Wie genuanceerd is, valt buiten het algoritme. Politici zijn getraind in oneliners, herhalende soundbites, pseudo-empathie en mediale overlevingskunst. Ze leren niet meer hoe ze iets moeten vinden, maar hoe ze moeten lijken alsof ze het vinden. Authenticiteit wordt gesimuleerd op mediatraining. Emotie is een performance.

Media, op hun beurt, hebben zichzelf vermarkt tot de arena waar politiek ‘zich toont’, ‘duiding krijgt’ en ‘menselijk wordt’. Objectieve verslaggeving is passé. In plaats daarvan krijgen we panelgesprekken waarin politici, journalisten, experts en BN’ers als in een incestueuze talkshowfamilie elkaars kaders bevestigen. De burger kijkt toe zoals naar een soap: vermaakt, verward, maar nergens gehoord.

3. Instituties als beleidsvehikels

Onderwijsinstellingen, zorgorganisaties, onderzoekscentra: zij zijn niet neutraal. Ze zijn op talloze manieren verknoopt met de politieke lijn. Via subsidies, toezichthouders, bestuurdersbenoemingen en beleidsopdrachten functioneren zij in praktijk als transmissie-riemen van politiek beleid. Niet als kritische tegenkrachten, maar als meewerkende schakels in het grote project van “maatschappelijke stabiliteit” – lees: goedgekeurde werkelijkheid.

Een universiteit die te kritisch wordt? Subsidie ingetrokken. Een onderwijsbestuurder met politieke connecties? Bevorderd. Een ziekenhuis dat beleidskaders weerspreekt? Medialogisch geslacht. Autonomie is een façade zolang de financiële navelstreng naar Den Haag, Brussel of bedrijfsleven loopt.

4. De technocratisering van debat

Wat deze vervlechting extra verraderlijk maakt, is dat het zich technocratisch presenteert: als rationeel, onvermijdelijk, deskundig. Politieke keuzes worden verkocht als ‘evidence-based beleid’, zonder dat iemand nog vraagt wélk bewijs, wiens belangen of welk afwegingskader gehanteerd is. Publieke instituties leveren dan ‘de data’, media brengen ‘de inzichten’, politiek voert ‘de regie’ – en de burger mag toekijken hoe zijn eigen belang in een spreadsheet verdwijnt.

De ironie? In deze drie-eenheid is niemand écht verantwoordelijk. Politici verschuilen zich achter experts. Experts achter ‘de wetenschap’. Media achter ‘de actualiteit’. Instituties achter ‘beleid’. En de burger? Die mag stemmen, klagen en doneren aan petities. Zijn enige echte macht: zich onttrekken aan de voorstelling. Niet langer meedoen aan het toneel. Niet langer geloven in de fictie van invloed, representatie of kritische controle.

5. Morele chantage als lijm

Wat de hele constructie bijeenhoudt, is morele framing. Wie kritiek heeft op beleid, wordt anti-democratisch genoemd. Wie wantrouwt, is ‘wappie’ of ‘radicaal’. Wie wijst op belangenverstrengeling, is een complotdenker. Het publieke discours is getraind om elk afwijkend geluid te delegitimeren via associatie met ‘extreem’, ‘desinformatie’, ‘populisme’ of ‘Russische beïnvloeding’. 

Kritiek op de verwevenheid van systemen wordt afgedaan als ‘cynisme’ of ‘verdachtmaking’.

Op die manier is het publieke debat in feite tot decor geworden. Geen plek van botsing, maar van bevestiging. En dus is de werkelijke kloof niet die tussen links en rechts, jong en oud, stad en platteland – maar die tussen de klassen in het decor en degenen buiten het toneel.

Slotbeschouwing: een verwarring van rollen

Als politiek een performance is, media de regie voeren en instituties het decor leveren, is het publiek niet langer burger maar consument. Of cynicus. Of desnoods: afhakende dissident.

De culturele vervlechting van politiek, media en publieke instituties is daarmee niet alleen een structureel probleem, maar ook een perceptueel. Ze ondermijnt het vertrouwen in het onderscheid tussen waarheid en propaganda, tussen controle en participatie, tussen dienstbaarheid en sturing. Alles wordt één glimmend oppervlak, professioneel belicht, met overtuigend gebrachte intenties – en zonder inhoudelijke tegenspraak.

En zo verandert een samenleving geleidelijk in een geoptimaliseerde show zonder publiek, waarin de spelers elkaar prijzen, bekritiseren, benoemen en beschermen – onder het motto: “We doen dit samen.” Alleen: de burger was even naar buiten gegaan om lucht te happen. Of erger nog: hij kijkt niet eens meer.

…