“Uitnodiging: Ontdek waarom uw baan waarschijnlijk onzin is (maar dat geeft niet!)”
Beste Medewerker,
We doen het allemaal: vergaderingen bijwonen waarvan niemand de agenda leest, PowerPoints maken die nooit worden bekeken, en beleidsdocumenten ondertekenen die rechtstreeks naar een digitale prullenbak verdwijnen. Gefeliciteerd! U bent officieel onderdeel van de grootste toneelvoorstelling ter wereld: de moderne economie.
In mijn nieuwste essay, “Bullshit als bindmiddel: Waarom de moderne mens liever doet-alsof dan nietsdoet”, ontrafel ik waarom we massaal meespelen in dit absurde theater. Spoiler: het heeft meer te maken met macht, statusangst en collectief zelfbedrog dan met ‘productiviteit’.
Waarom zou u dit lezen? Omdat het:
– Uw eigen werk (of gebrek daaraan) ineens hilarisch herkenbaar maakt.
– U voorziet van een ijzersterk excuus voor de volgende nutteloze vergadering. (“Sorry, ik moet een existentiële crisis over zinloos werk hebben. David Graeber zegt dat het moet.”)
– Bewijst dat u niet gek bent—het systeem is het.
Met ironische groet,
Peter Koopman
11 apr. 2025
Tel.: 06 8135 8861
Schrijver, Bullshit-fluisteraar & Expert in Performatieve Productiviteit
PS: Mocht u dit bericht tijdens kantooruren lezen: goed zo. U begrijpt het systeem al.
————————
Essay 3: Bullshit als bindmiddel: Waarom de moderne mens liever doet-alsof dan nietsdoet
“We pretend to work, and they pretend to pay us.” — Sovjet-grap uit de jaren ’80
- De opmars van het schijnwerk
In een tijdperk dat zich voorstaat op productiviteit, zijn we ironisch genoeg omgeven door werk dat geen enkel werkelijk doel dient. Graebers Bullshit Jobs (2018) maakt brandhout van het idee dat werk altijd nut impliceert—maar het fenomeen is ouder dan het kapitalisme. Al in de 18e eeuw beschreef de Britse ambtenaar Charles Lamb hoe bureaucratieën “zichzelf in stand houden door papier te vermenigvuldigen, niet door problemen op te lossen” (Scott, 1998).
Vandaag bereikt het absurdisme nieuwe hoogten: compliance officers controleren beleid dat niemand leest, terwijl AI-tools zoals ChatGPT nóg meer nutteloze rapporten genereren voor vergaderingen die niemand wil (The Baffler, 2023).
Middle managers vergaderen over “optimalisering van vergaderstructuren”, en recruiters screenen kandidaten op “culturele fit” voor rollen die volgend kwartaal worden geschrapt. Het is geen bureaucratie, maar een soort performance art—een Baudrillardiaans simulacrum waarin schijnproductiviteit de echte vervangt (Baudrillard, 1981).
II. Waarom bullshit blijft bestaan
Waarom schaffen we die banen niet af? Omdat ze macht legitimeren. Bullshit jobs maken mensen afhankelijk, gehoorzaam, en sociaal geconditioneerd om hun waarde te ontlenen aan loon, status of een titel. Het is een vorm van ‘structureel gaslighten’: “Je moet wel belangrijk zijn—kijk maar naar je functie!”
Illich (1973) zag dit al in Tools for Conviviality: systemen die zogenaamd vrijheid geven, genereren juist afhankelijkheid. De leaseauto, de burn-out, de ‘flexibele werkplek’—het zijn geen tekenen van autonomie, maar van een systeem dat mensen vasthoudt in een web van zelfbedrog. Zoals een bankier ooit tegen David Graeber zei: “Mijn baan zou morgen kunnen verdwijnen, maar zolang ik ‘busy’ lijk, houdt niemand dat tegen.”
Psychologisch onderzoek bevestigt dit: druk-zijn is een statussymbool geworden (Gershuny, 2005), ook al weten we diep vanbinnen dat het om “performative busyness” gaat. We zijn het lumpenproletariaat van de kenniswerker—een klasse die beseft dat haar werk nutteloos is, maar het toch blijft doen (naar Marx, maar dan met koffieapparaten en Zoom-vergaderingen).
III. De leugen van werk-als-identiteit
De grootste leugen is dat werk je identiteit vormt. “Ik ben een Senior Growth Strategist” klinkt als emancipatie, maar het is een vorm van indoctrinatie. Je ‘bent’ geen functionaris—je speelt er een in een toneelstuk zonder script, regisseur of publiek.
Bullshitjobs zijn het bindmiddel van een samenleving die niet meer durft toe te geven dat de meeste menselijke activiteiten overbodig zijn geworden. Technologie en overvloed hadden ons bevrijd moeten laten zijn, maar in plaats daarvan verzin je nieuwe taken om het gat te vullen. “Schijnwerk is het nieuwe opium van het volk—een verdovend middel tegen de vraag: ‘Waarom eigenlijk?’”
Epiloog: Schuld en Schijn als systeempilaren
Wat bindt deze essays? Schuld en bullshit zijn geen bijwerkingen van het systeem—ze zíjn het systeem. Ze houden mensen gevangen in een web van morele ficties en sociale maskers. De toekomst vraagt niet om meer werk of meer aflossing, maar om meer eerlijkheid.
Of zoals Graeber het stelde:
“The ultimate, hidden truth of the world is that it is something we make, and could just as easily make differently.”
De keuze is aan ons. Maar eerst moeten we durven erkennen dat de keizer niet alleen naakt is—hij heeft ook een LinkedIn-profiel vol endorsements voor ‘strategisch leiderschap’. Misschien begint de revolutie wel met een simpele vraag tijdens de volgende vergadering:
“Kunnen we gewoon toegeven dat we hier niets te doen hebben?”
