Voor wie nog steeds denkt dat sport “gezond” is…
Beste lezer,
Ik stuur je hierbij een essay dat mogelijk wat wrijving veroorzaakt. Je weet wel, dat schaars geworden spul waar je sterker van wordt. Het stuk fileert een van de meest gekoesterde leugens van onze tijd: het sprookje dat sport iets met gezondheid te maken heeft. Alsof je lichaam applaudisseert wanneer je het herhaaldelijk door de mangel haalt.
Het zet sport terug op de plek waar het thuishoort: een evolutionair paringsritueel, verpakt in technofiber en democratisch verkocht als wellness. De mens als reproductief reclamebord, maar dan met sportschoenen. Dat we dit collectief blijven ontkennen maakt het alleen maar grappiger.
Voor wie een sterke maag heeft: veel plezier.
Voor wie liever in sprookjes blijft geloven: sla deze mail gerust over.
Het leven is al ingewikkeld genoeg als realiteit je hobby is.
Met Sportieve groet,
Peter Koopman
Sport als Leugen & Lustsignaal
Waarom sport niets met gezondheid te maken heeft, maar alles met reproductieve reclame
Inleiding: de grootste leugen in Lycra
Er is een hardnekkige leugen die al decennia door sportscholen, gezondheidsvoorlichters, overheden en influencers als een heilig mantra wordt gereciteerd: sport is gezond.
Het klinkt sympathiek, onschuldig zelfs, alsof je grootmoeder het zei terwijl ze havermout aanduwde.
Maar zet één stap buiten de marketingfolder en je ziet het meteen. Sport heeft niets te maken met gezondheid. Sport is systematische stress, gecontroleerde slijtage, microtrauma als hobby en fysiologische herrie vermomd als lifestyle. Sport is het vrijwillig opzoeken van ongemak, uitputting, pijn en vermoeidheid.
En toch blijft iedereen massaal roepen dat sport gezond is.
Waarom eigenlijk?
Omdat mensen graag geloven dat hun rituelen betekenis hebben. Omdat we evolutionaire dieren zijn die verhalen gebruiken om onszelf gerust te stellen. En omdat niemand wil erkennen dat sport, achter alle schijnbare nobelheid, draait om iets oers, dierlijks en compromisloos primitiefs:
Het uitstralen van voortplantingswaarde.
Sport is geen gezondheidsprogramma.
Sport is seksuele selectie in sportkleding.
1. Sport als stressor: de fysiologie liegt niet
Als we alle romantiek wegschrapen en de fysiologie aan het woord laten, blijft er één simpele waarheid over: sport = stress.
Niet de metaforische soort stress, maar de biologische variant die Sapolsky zo mooi fileert: sympathisch gejaag, catecholamine-spikes, cortisolpieken, micro-scheurtjes in spiervezels, tijdelijke immunodepressie en een verhoogde oxidatieve belasting. Dat het lichaam in staat is dit te herstellen, maakt de schade niet afwezig—alleen beheersbaar.
Sport is nét zo weinig “gezond” als een sauna, een ijsbad of een gecontroleerde infectie. Het zijn prikkels die het systeem uitgangspunt oversturen in de hoop dat het sterker terugkeert. Maar dit werkt alleen onder één cruciale voorwaarde: je bent al gezond genoeg om de stress te kunnen dragen.
Dat brengt ons bij de paradox die vrijwel niemand onder ogen wil zien:
Sport bouwt geen gezondheid op. Sport benut bestaande gezondheid.
Mensen die structureel slecht slapen, verkeerd eten, te veel werken, chronische stress hebben of metabool op instorten staan, kunnen trainen wat ze willen, maar ze zullen eerder kapot trainen dan sterker worden.
Gezondheid ontstaat in rust en herstel.
Sport vindt plaats in belasting en verbruik.
Het één is het fundament.
Het ander is de etalage.
2. Fitheid is geen gezondheid: de grote verwarring
Wat de moderne mens bijna niet meer kan scheiden, is het onderscheid tussen fitheid en gezondheid.
– Fitheid is specificiteit: het vermogen om een bepaalde taak uit te voeren.
– Gezondheid is generaliteit: het vermogen om het leven aan te kunnen.
Een marathonloper kan fit zijn en tegelijk een immuunsysteem van nat karton hebben. Een bodybuilder kan eruitzien als een Grieks standbeeld maar metabolisch functioneren als een opgevoerde koelkast. Een sprinter kan explosief zijn en toch een bloeddruk van beton hebben.
Fitheid is prestatie.
Gezondheid is stabiliteit.
Wanneer de buurtsportcoach beweert dat sport gezond is, verwart hij twee compleet verschillende biologische systemen. Het is alsof je zegt dat een raceauto “veilig” is omdat hij snel gaat. Een Formule-1-wagen is niet veilig. Hij is extreem performant. Dat is ongeveer het omgekeerde van veilig.
Met het menselijk lichaam is het precies zo.
3. De evolutionaire joker: gezondheid als signaalfunctie
Hier komt de crux: gezondheid is niet alleen een interne toestand, maar ook een extern signaal.
Een organisme dat gezond genoeg is om extra energie te gebruiken, te herstellen van belasting en zich bloot te stellen aan risico’s, zendt een duidelijk evolutionair signaal uit:
“Ik ben van goede kwaliteit.”
En evolutie is niet geïnteresseerd in jouw cholesterolwaarde of je mentale balans. Evolutie kijkt naar één ding: Is dit lichaam geschikt om mij te repliceren?
Dat maakt sport tot een evolutionair billboard.
Sporters laten onbewust zien dat ze:
– stress kunnen dragen
– energie kunnen investeren
– efficiënt herstellen
– symmetrisch bewegen
– sterke pezen, botten en spieren hebben
– lage inflammatie vertonen
– goede hormonale profielen hebben
– geen infecties, tekorten of degeneratie hebben
Dat is precies het soort signaal dat seksuele selectie adoreert. Zoals Geoffrey Miller luid en duidelijk stelt: fitheidssignalen zijn dure, energieverslindende ornamenten die het onderliggende genetisch design laten zien.
De pauw heeft zijn staart.
De mens heeft zijn sportschema.
4. Sport als reproductieve reclame: het onbewuste script
Niemand zegt het hardop, maar de reden dat sportscholen vol spiegels hangen, is niet om techniek te verbeteren. Het is om de spiegelneuronen te voeden waarmee we onszelf als aantrekkelijk wezen inschatten. Het is narcisme in functionele verpakking.
Kijk naar sport door een evolutionaire lens en alles valt op zijn plek:
– Mannen trainen schouders, borst en armen → testosteronsignalen.
– Vrouwen trainen billen en taille → vruchtbaarheids- en stabiliteitssignalen.
– Hardlopers tonen uithoudingsvermogen → energetische efficiëntie.
– Gewichtheffers tonen kracht → dominantie.
– Dansers tonen motoriek → neurologische efficiëntie.
– Zwemmers tonen symmetrie → ontwikkelingsstabiliteit.
Deze signalen hebben één functie:
Ze vergroten de kans dat iemand jouw genen aantrekkelijk vindt.
Mensen zeggen dat ze sporten voor hun gezondheid, maar juist wie het hardst sport, doet het vaak voor aantrekkingskracht, status, erkenning, competitie, dominantie of binding. En het brein vindt dat allemaal prima, want het genoom applaudisseert op de achtergrond.
De mens denkt dat hij traint met gewichten.
Het genoom denkt dat het een advertentiecampagne is.
5. Waarom de leugen blijft bestaan
Waarom blijft men sport koppelen aan gezondheid terwijl de biologie glashelder is?
1. Marketing
Gezondheid verkoopt.
Seksualiteit niet.
Ook al is dat de motor.
2. Moraliteit
“Sport is gezond” klinkt deugdzaam.
“Sport is seksuele selectie” klinkt als een biologische reality check.
En daar houdt de gemiddelde burger niet van.
3. Illusies
Mensen willen geloven dat hun rituelen betekenisvol zijn.
Religieus vasten werd vervangen door fitnessvastentijd.
4. Verdoezelen van schuld
Wie 3 keer per week traint, kan zichzelf vergeven voor slecht eten, slecht slapen en overmatig stressgedrag.
Sport als boetedoening.
5. Politieke agenda’s
Gezonde burgers kosten minder.
Dus sport is een ideaal symbool.
Ook als het niet werkt.
6. Onbewuste drijfveren
De echte reden — voortplanting — zit onder het bewustzijn.
Zoals bij elke evolutionaire strategie.
En dat maakt het des te krachtiger.
6. De waarheid zonder deodorant
Hier is de onversneden werkelijkheid:
– Sport is geen gezondheidsinterventie, maar een prestatieritueel.
– Alleen gezonde mensen kunnen sport verdragen.
– Sport is een energieverslindende luxe die gezondheid vooronderstelt.
– Sport is een seksueel selectiemechanisme dat genetische kwaliteit signaleert.
– Sport is stress, geen medicijn.
– Gezondheid ontstaat in rust, voeding, slaap en stressmanagement.
– Sport is de etalage, niet de fundering.
En daarmee is de kern gezegd:
Sport is reproductieve reclame—een biologisch toneelstukje om voortplantingswaarde te etaleren.
Dat dit wordt verkocht als wellness, is één van de mooiste voorbeelden van moderne zelfbedrog.
Conclusie: sport als de barokke maskerade van de moderne mens
Sport is het theater waarin de mens zijn genetische kwaliteit paradeert onder de vlag van gezondheid. Het is geen medische interventie, maar een evolutionaire choreografie: een dans die wij al miljoenen jaren uitvoeren, alleen nu met sportschoenen in plaats van speren.
Gezondheid is de binnenkant.
Sport is de buitenkant.
En seksuele selectie is de onzichtbare regisseur die het script al schreef voordat onze soort taal had.
Literatuurlijst
Barrett, L. F. (2017). How emotions are made: The secret life of the brain. Houghton Mifflin Harcourt.
Kahneman, D. (2011). Thinking, fast and slow. Farrar, Straus and Giroux.
Lieberman, D. E. (2021). Exercised: Why something we never evolved to do is healthy and rewarding. Pantheon Books.
Miller, G. (2000). The mating mind: How sexual choice shaped the evolution of human nature. Doubleday.
Pontzer, H. (2021). Burn: The misunderstood science of metabolism. Penguin.
Sapolsky, R. M. (2004). Why zebras don’t get ulcers. Henry Holt and Company.
Sapolsky, R. M. (2017). Behave: The biology of humans at our best and worst. Penguin Press.
Trivers, R. (1972). Parental investment and sexual selection. In B. Campbell (Ed.), Sexual selection and the descent of man (pp. 136–179). Aldine.
Zahavi, A., & Zahavi, A. (1997). The handicap principle: A missing piece of Darwin’s puzzle. Oxford University Press.
