Sport je voor je gezondheid?
Waarom mannen klappen vangen, vallen en bijna sterven
Beste lezer,
We kennen het riedeltje: ik ren om af te vallen of ik fiets voor mijn gezondheid. Maar volgens Herman Pontzer en zijn metabolisme-onderzoek is dat een mooi verhaal voor bij de kapper. Sporten maakt je niet gezonder – het maakt je alleen beter in sporten. Afvallen? Vergeet het. Gezondheid? Meer afhankelijk van slaap, stress en genetische loterij dan van je clownspak in neon.
Dus waarom trekken we massaal die fluorescerende schoenen en lycra-panty’s aan? Juist: omdat aandacht onze zuurstof is.
Kijk naar de bokser die zich in elkaar laat slaan, de F1-coureur die met 300 km/u een muur zoekt, de bergbeklimmer die vrijwillig bevriest, en de soldaat die zich laat beschieten. Zinnig? Nee. Evolutionair? Absoluut.
Het verspillen van energie, het lijden van pijn, het trotseren van risico’s – het is allemaal één grote advertentie: kijk hoe fit ik ben, kies mij om je genen mee te redden. Gezondheid of afvallen? Een slap excuus. Het gaat om pronken met overlevingswaarde.
In mijn nieuwste stuk fileer ik dit menselijke circus, met een glimlach en een paar rake klappen.
Met ironie en een stoot zuurstof,
Peter Koopman
Pauwen In Sneakers
Kijk hem rennen, zijn ultralichte sportschoenen geselen de kastijen. In zijn felgekleurde sportensemble is hij in fel contrast met de geürbaniseerde omgeving. Zijn benen malen, zijn oordopjes blèren, en zijn outfit schreeuwt harder dan zijn longen. Zijn iPods stampen directief het ritme van zijn paslengte en frequentie. Hij rent niet voor brood, niet voor zijn werk, niet voor zijn leven. Hij rent omdat hij niets anders te doen heeft. Tijd zat, geld zat, dus maar rennen.
Niets kan haar weerhouden: met een peperdure, vederlichte fiets, gehuld in strak en weinig verhullend lycra om haar afgetrainde lijf, trapt zij zonder elektrische ondersteuning met hoge snelheid door het drukke verkeer. Ze is geen pizzabezorger, niet een in paniek geraakte moeder die nog net voor sluitingstijd een brood voor haar twaalf kinderen moet kopen. Ze is een fitgirl. Hoowa!
En dan de dappere, met modieuze knot getooide midlife-hipster. Hij is 45 jaar, en heeft zich net een nieuwe bril laten aanmeten. Een montuur in ondefinieerbare kleuren, waarover hij zich over tien jaar diep zal schamen. Evenals die spijkerbroek, bezaaid met gaten, die lubbert om zijn te dikke lijf. De Ferrari moet maar even wachten. De pet en de sleutelhanger heeft hij al.
Het theater van de samenleving
Erving Goffman noemde het een toneelstuk. Neil Strauss schreef er een handleiding voor: The Game. En Robert Cialdini gaf de psychologische spelregels. Moraal van het verhaal? Wie de blik vangt, heeft de macht. Aandacht opent de deur. Geen aandacht, geen spel.
Mensen doen allerlei dingen om maar de aandacht op zich te vestigen. Dat is de kern: aandacht is geen luxe, het is zuurstof. Wie niet gezien wordt, vergaat in sociale anonimiteit. Darwin wist het al: seksuele selectie draait om pronken, niet om nut. Pauwenstaarten, paradijsvogeldansjes, fluorescerende hardloopschoenen – het zijn variaties op hetzelfde thema: “Kijk mij eens!” Aandacht is value! In The Game van journalist Neil Strauss worden jonge mannen onderwezen in een cultuur waarin zij vrouwen kunnen ‘scoren’. Een belangrijk thema is opvallen. Als je opvalt, heb je aandacht en van daaruit kun je the game starten. We zijn allemaal op zoek naar aandacht, om contact te maken en daarin te domineren.
De ironie van overvloed
We zijn vrij van honger, oorlog en fysieke noodzaak. En wat doen we met die luxe? We rennen onszelf de pleuris in clownspakken. Vrijheid leidt niet tot rust of contemplatie, maar tot hysterisch exhibitionisme. Het primitieve brein krijgt speeltijd, en het decor heet “lifestyle”.
Het excuus wat vaak wordt aangevoerd is ‘afvallen’ of ‘gezondheid’. Maar wie naar Herman Pontzer en andere onderzoekers luistert, weet dat dit niet erg succesvol is. Afvallen is geen bewegingsvraagstuk maar een voedingsvraagstuk en trainen maakt je niet gezonder, slechts fitter. Pontzer – de man die ons metabolisme vakkundig van zijn mythische glans ontdeed – liet zien dat je van al dat sporten nauwelijks blijvend meer calorieën verbrandt. Ons lichaam compenseert namelijk: wat je extra uitgeeft bij het rennen, snoept het terug in de rest van de dag. Resultaat? Je wordt misschien fitter, maar nauwelijks lichter of gezonder. Gezondheid is grotendeels een spel van slaap, stress en genetische erfenis en of je buurman rookt, dan van het feit dat jij drie keer per week in neon-lycra rondjes rent. (Pontzer, Burn, 2021). Sport is een ander spel: het pronken met overlevingswaarde. Sporten maakt je niet onsterfelijk; het maakt je alleen beter in sporten.
Kijk de bokser die vrijwillig klappen vangt, de F1-coureur die met 300 km/u muren tart, de bergbeklimmer die kou en zuurstoftekort trotseert, of de soldaat die zijn leven riskeert. Zinloos lijden, energie verspillen, pijn ondergaan – rationeel gezien absurd. Evolutionair gezien is het pure reclame: zie hoe sterk, risicobereid en fit ik ben – kies mij om je genen mee veilig te stellen.
Biohacking
En dan hebben we tegenwoordig nog zoiets als biohacking: een clubje mensen die meent het leven te kunnen verlengen door alle mogelijke toevoegingen, pillen, injecties en gadgets. Het idee dat je met een capsule of een smartwatch de evolutie te slim af bent. De wetenschap is daar minder van onder de indruk. Ja, calorierestrictie kan muizen iets langer laten leven (Sinclair, 2019). Ja, NAD+ en sirtuïnes doen in een petrischaaltje iets leuks met cellen (Aubrey de Grey, 2007). Maar mensen? Voorlopig niet. Het meest zichtbare effect is dat het je bankrekening lichter maakt en je ego zwaarder.
Veel biohacks functioneren als placebo: een pilletje dat je vertelt dat je brein nu scherper is, een ring die je influistert dat je beter hebt geslapen (Locher et al., 2017). En zoals bekend kan placebo wonderen doen, zolang je er maar in gelooft. Het is de modernste variant van homeopathie, maar dan met een glimmend Apple-design en een prijskaartje waar je ook een tweedehandsauto voor had kunnen kopen.
De meer avontuurlijke biohackers duiken in zelf-CRISPR, spuiten zich met experimentele cocktails of microdoseren LSD om “creatiever” te worden. Wetenschappelijk gezien bevindt zich daar ergens een interessant randje. Praktisch gezien is het Darwin Award-materiaal. Als de bokser tenminste nog een knock-out overleeft, en de bergbeklimmer met bevroren tenen thuis kan komen, dan levert de biohacker vooral dure urine en medische dossiers op die het ziekenhuispersoneel verbijsterd achterlaten.
Evolutionair bezien is het exact hetzelfde mechanisme: status en signaalwaarde. ‘Kijk mij eens mijn lichaam optimaliseren, ik ben een investering waard – ook voor mijn genen.’ Waar de bokser zijn blauw oog toont en de soldaat zijn littekens, toont de biohacker zijn supplementenkast en zijn nieuwste wearable. Het is niets meer dan pauwenveren 2.0, maar dan in capsulevorm.
De nieuwe religie
Sport is geen hobby meer, het is liturgie. De sportschool is een kathedraal van spiegels, de personal trainer de priester die ons vertelt hoe wij onze lichamen moeten heiligen, en lycra het gewijde kleed. Geloven doen we niet meer in God, maar in de selfie na de work-out.
Dit theater van zelfdestructie én zelfoptimalisatie laat zien dat sport, oorlog, avontuur en biohacking minder met gezondheid te maken hebben en veel meer met seksuele selectie en sociale hiërarchie. Het excuus van ‘afvallen’, ‘gezond bezig zijn’ of ‘lang leven’ is evolutionair irrelevant. De mens is geen rationeel wezen, geen verheven dier. Hij is een pauw in sneakers, een paradijsvogel op carbon wielen. Waar het werkelijk om draait: aandacht, status en voortplanting. Hij rent, fietst en poseert omdat aandacht zijn zuurstof is. Zonder blik van de ander geen bestaan. Kortom: pauwenveren in sneakers – en in spuiten, pillen en smartwatches.
En dat maakt ons niet vrij, maar tragikomisch verslaafd.
Literatuurlijst
- Charles Darwin – The Descent of Man (1871)
- Erving Goffman – The Presentation of Self in Everyday Life (1956)
- Robert Cialdini – Influence (1984)
- Thorstein Veblen – The Theory of the Leisure Class (1899)
- Desmond Morris – The Naked Ape (1967)
- Pontzer, H. (2021). Burn: The Misunderstood Science of Metabolism. Penguin Press.
- Sinclair, D. (2019). Lifespan: Why We Age – and Why We Don’t Have To. Atria Books.
- De Grey, A., & Rae, M. (2007). Ending Aging: The Rejuvenation Breakthroughs That Could Reverse Human Aging in Our Lifetime. St. Martin’s Press.
- Locher, C. (2015). Placebos and Their Mechanisms of Action. Annual Review of Pharmacology and Toxicology, 55, 53–71.
- Pollan, M. (2008). In Defense of Food: An Eater’s Manifesto. Penguin.
- Pollan, M. (2018). How to Change Your Mind. Penguin Press.
- Harari, Y. N. (2015). Homo Deus: A Brief History of Tomorrow. Harvill Secker.
- Strauss, N. (2005). The Game: Penetrating the Secret Society of Pickup Artists. ReganBooks.
