Voor iedereen die alles wil, behalve moeite doen
Beste lezer,
We weten het allemaal: de mens is een wonderlijk wezen. Hij wil alles hebben – rijkdom, status, gezondheid, geluk – maar zodra er inspanning gevraagd wordt, verandert hij in een soort kruising tussen een luie kat en een smartphone met 2% batterij.
Omdat ik niet de illusie heb dat u vandaag spontaan in de sportschool staat of een spaarplan opent, bied ik u een alternatief dat wél weinig moeite kost: het lezen van mijn nieuwste essay. Het gaat over de paradox van ons ongeremde willen en ons karige investeren. Oftewel: waarom we allemaal graag miljonair zijn, maar mopperen als de lift kapot is.
Klik, lees, glimlach (of vloek). Het kost u hooguit de tijd van een halve Netflix-aflevering – en u hoeft er niet eens voor te zweten.
Met luie groet,
Peter Koopman
17 aug. 2025
Tel.: 06 8135 8861
De Terughoudendheid Om Te Investeren
Waarom de mens liever op de bank ligt dan de toekomst bouwt
De mens wil alles. Status, rijkdom, comfort, geluk, een strak lijf, een perfect liefdesleven, en liefst ook nog innerlijke rust. Maar zodra er een inspanning gevraagd wordt, verandert dit gulzige organisme in een sloom wezen dat liever een zak chips opent dan een boek. Het is alsof we collectief vergeten zijn dat “hebben” en “kunnen” zelden zonder “doen” bestaan.
Evolutie: luiheid als overlevingsstrategie
Vanuit evolutionair perspectief is dit geen fout, maar een feature. Onze voorouders leefden in een omgeving van schaarste. Daar gold de wet van energiebehoud: besteed zo min mogelijk moeite, zodat er altijd een restje overblijft voor de sabeltandtijger die achter de bosjes kon staan. Luiheid was dus geen zonde, maar een slim mechanisme. Wie energie spaarde, overleefde.
Alleen jammer dat ons brein sindsdien nauwelijks geüpdatet is, terwijl de omgeving wel compleet veranderd is. Het jachtseizoen is vervangen door de supermarkt en de jacht op calorieën door de jacht op dopamine. Het resultaat: een soort die nog steeds gulzig grijpt, maar in een wereld waarin de overvloed geen einde kent.
Psychologie: de dopamineval
Neurowetenschappers Lieberman en Long beschreven in The Molecule of More hoe dopamine ons aanjaagt om telkens naar “meer” te streven. Maar dopamine is blind voor genoeg. Zodra we iets hebben, stort de beloningspiek in, en het volgende doel dient zich aan. We zitten gevangen in een permanent verlangen, een machine die draait op anticipatie en nooit op vervulling.
Dat verklaart waarom mensen miljoenen investeren in de loterij, maar zuchten bij het idee van dagelijks tien minuten stretchen. De belofte van de jackpot (meer!) geeft meer kick dan het proces van langzaam werken aan fitheid.
Lui brein, lui lichaam
Psychologen wijzen op drie mechanismen die ons in de weg zitten:
- Cognitieve luiheid – Het brein is gebouwd om energie te besparen. Het kiest instinctief de weg van de minste weerstand. Vandaar de voorkeur voor “tips & tricks” en “life hacks” boven ploeteren.
- Tijdsvoorkeur – Hyperbolische discounting: de toekomst telt minder. Een stuk taart nú voelt belangrijker dan een slanker lijf over drie maanden.
- Culturele versnelling – In een samenleving waarin alles direct beschikbaar is — series bingewatchen, pizza in 20 minuten, een pakket morgen voor de deur — wordt uitgestelde beloning een haast onmenselijke opgave. Waarom iets opbouwen, als je het ook kunt bestellen?
De paradox: gulzig willen, karig investeren
En zo ontstaat de paradox: de mens wil alles, maar wil er bijna niets voor doen. De moderne wereld faciliteert dit tot in het extreme: fastfood, quick fixes, zelfhulpboeken met de belofte van “grote resultaten met kleine gewoontes” (hallo James Clear). Zelfs zelfverbetering moet efficiënt en pijnloos.
Het resultaat? Een soort die met het gemak van een keizer commandeert wat het wil, maar met de inspanningsbereidheid van een luie puber.
Contrapoints: de voordelen van luiheid
Voor de eerlijkheid: luiheid heeft de mens niet alleen lamgeslagen, maar ook vooruitgebracht.
- Innovatie door gemakzucht – Veel technologie is geboren uit luiheid. De wasmachine, afstandsbediening, AI (jawel), allemaal uitgevonden om inspanning te verminderen.
- Energie besparen als strategie – Evolutionair gezien is het nog steeds slim: te veel energie verspillen zonder directe noodzaak is inefficiënt.
- Rust als creatieve bron – Luiheid kan ruimte scheppen voor reflectie, creativiteit en onverwachte ideeën. Filosofen en wetenschappers hebben menig concept bedacht liggend op de sofa.
Dus: luiheid is niet alleen destructief, het heeft ook geleid tot comfort, vooruitgang en soms zelfs genialiteit. Alleen… er is een grens. Luiheid die innovatie voedt is constructief. Luiheid die leidt tot obesitas, schulden of apathie is dodelijk.
Slot: de rekening komt toch
De terughoudendheid om te investeren is geen oppervlakkige zwakte, maar een biologisch erfstuk dat door de moderne samenleving is opgeblazen tot groteske proporties. Wie echt investeert, zet zich af tegen millennia aan evolutionaire luiheid én tegen een cultuur die gemak als hoogste goed verkoopt.
De ironie? De rekening komt tóch. De evolutionaire logica van energie sparen botst nu met de realiteit van overgewicht, burn-outs en het onvermogen om op lange termijn te denken. Waar onze voorouders luiheid konden permitteren, legt het ons nu langzaam lam.
Misschien is de grootste investering die we nog kunnen doen: het erkennen dat gemakzucht geen deugd is, maar een langzaam gif. En misschien, heel misschien, moeten we accepteren dat de enige shortcut in het leven is dat er géén shortcuts bestaan.
Literatuurlijst
- Lieberman, D., & Long, M. (2018). The Molecule of More: How a Single Chemical in Your Brain Drives Love, Sex, and Creativity—and Will Determine the Fate of the Human Race. BenBella Books.
- Clear, J. (2018). Atomic Habits: An Easy & Proven Way to Build Good Habits & Break Bad Ones. Avery.
- Kahneman, D. (2011). Thinking, Fast and Slow. Farrar, Straus and Giroux.
- Ariely, D. (2008). Predictably Irrational: The Hidden Forces That Shape Our Decisions. HarperCollins.
- Laibson, D. (1997). “Golden Eggs and Hyperbolic Discounting.” The Quarterly Journal of Economics, 112(2), 443-477.
- Pinker, S. (2011). The Better Angels of Our Nature: Why Violence Has Declined. Viking. (Voor context van culturele versnelling en gedragsaanpassing.)
- Baumeister, R. F., & Tierney, J. (2011). Willpower: Rediscovering the Greatest Human Strength. Penguin.
- Taleb, N. N. (2012). Antifragile: Things That Gain from Disorder. Random House.
