And you know that you're over the hill When your mind makes a promise that your body can't fill Doin' the old folks boogie

Waarom uw libido nog leeft… ook al uw voortplanting al dood is.

Beste lezer,

U dacht misschien dat uw seksueel verlangen iets was om trots op te zijn. Of misschien iets om stilletjes te negeren. Een levend bewijs van vitaliteit, romantiek… of op z’n minst een werkend vasculair systeem. Maar wat als we u vertellen dat die aanhoudende drift niets meer is dan een evolutionair spook? Een ingesleten gewoonte van een lichaam dat het memo van de natuur nooit ontvangen heeft?

In mijn nieuwste essay “Het Spook van de Drift” neem ik u mee in een pijnlijk verhelderende analyse van seksuele gedragingen na de vruchtbare leeftijd. Waarom blijft dat verlangen bestaan als de genen al veilig zijn opgeborgen? Waarom blijft het script draaien terwijl het podium allang verlaten is?

Verwacht geen geruststellende feelgood. Wel:

Hard bewijs dat de natuur geen respect heeft voor uw kalenderleeftijd.
Een evolutiepsychologische dissectie van uw late libido.
Een paar vrolijke trappen tegen het ego, maar dan met een knipoog.

Klik hieronder en ontdek waarom uw drift u blijft achtervolgen — zelfs als u zich al had neergelegd bij het bestaan als post-reproductief relikwie.

Met vriendelijke groet,

Peter Koopman
— Redactie Kuddedier & Kritisch

P.S. Geen zorgen, u hoeft niets meer te bewijzen. Maar begrijpen waarom u het ooit deed, is wel zo bevrijdend.

Het Spook van de Drift

Seksualiteit na de vruchtbare leeftijd als evolutionair residu

Inleiding: De geest die maar niet wil wijken

Er is iets tragikomisch aan het feit dat we ons hele volwassen leven door lust worden aangedreven, ook wanneer de vruchtbaarheid — het oorspronkelijke evolutionaire doel van die lust — allang verdwenen is. Vooral bij ouderen blijft seksueel gedrag vaak overeind, ondanks dat het biologische programma van voortplanting allang is afgesloten. Wat verklaart dit hardnekkige verlangen? Waarom blijft het systeem draaien zonder functie? In dit essay ontrafelen we de seksuele drift als een overlevend spook van evolutionaire logica, ver voorbij zijn houdbaarheidsdatum.

1. Overleven en voortplanting: Siamese tweeling van de evolutie

In de klassieke evolutionaire biologie is “overleven” slechts relevant in de mate waarin het de kans op voortplanting vergroot. Een individu dat overleeft zonder zich voort te planten, is in Darwinistische termen irrelevant. Gedrag dat overleving bevordert, is dus alleen zinvol als het uiteindelijk bijdraagt aan reproductief succes.

Groepsvorming — de menselijke neiging om in sociale eenheden te leven — vergroot zowel de overlevingskansen (veiligheid, hulp, kennisdeling) als de paringsmogelijkheden (toegang tot partners, statusopbouw, seksuele selectie). Gedrag dat seks faciliteert, wordt daardoor diep verankerd in onze hersenen, los van bewustzijn of context.

2. Seksueel gedrag bij ouderen: residu of transformatie?

De reproductieve piek ligt tussen grofweg 15 en 45 jaar. Toch blijft seksueel gedrag bij veel mensen actief tot op hoge leeftijd. Dit lijkt evolutionair overbodig. Maar het menselijk organisme is geen rationele machine. Het is een bundel geautomatiseerd gedrag, ontstaan in een context waar de levensverwachting zelden boven de vijftig uitkwam.

Het lichaam ‘weet’ niet dat het onvruchtbaar is geworden. Het blijft reageren op seksuele prikkels alsof reproductie nog mogelijk is. Dit noemen we evolutionaire mismatch: het gedrag is ooit adaptief geweest, maar de omgeving is veranderd. Net als een hond die blijft blaffen naar de bel van een verlaten huis, blijft de mens reageren op prikkels die hun functie verloren hebben.

3. Conditionering en gewoontevorming

Seks is jarenlang gekoppeld geweest aan plezier (dopamine), bevestiging (partnerkeuze) en status (machtspositie). Dit zorgt voor conditionering: gedrag dat jarenlang bekrachtigd is, blijft ook na het verdwijnen van de oorspronkelijke bekrachtiger bestaan. Het seksuele script is ingebakken en wordt afgespeeld, zelfs als het nut ervan verdampt is.

Het organisme heeft het niet door — en het brein verzint er wel een verhaal bij. Intimiteit, verbondenheid, liefde, gezondheid: post-hoc rationalisaties die voortkomen uit het menselijk vermogen tot zelfbedrog. Daniel Dennett zou het een ‘user illusion’ noemen: een interface waarmee het bewustzijn de onderliggende machinaties verdoezelt.

4. Neurale bekabeling zonder uitknop

De mens beschikt over een hersenstructuur die voortdurend scant op seksuele kansen. Deze modules worden niet automatisch uitgeschakeld bij het bereiken van de menopauze of andropauze. Er is geen ‘uitschakelknop’ voor libido, alleen een demping. Evolutionair gezien is dat begrijpelijk: zolang er een minuscule kans op voortplanting is, blijft het zinnig om seksueel gedrag te tonen. De kosten zijn laag, de potentiële opbrengst hoog — althans, dat was ooit zo.

Vandaag de dag leidt dat tot wat je zou kunnen noemen: dwaalgedrag van de drift. Seksueel gedrag zonder doel, verlangen zonder vruchtbaarheid, een dans zonder muziek. En toch blijft het systeem draaien — omdat de evolutie zich zelden bezighoudt met elegantie of efficiëntie. Ze laat gewoon alles doorlopen zolang het niet hinderlijk is.

5. De Grandmother Hypothesis en post-reproductieve waarde

Toch is het post-reproductieve leven niet per definitie zinloos. De Grandmother Hypothesis (Hawkes et al., 1998) stelt dat vrouwen na de menopauze evolutionaire waarde hebben door het ondersteunen van kleinkinderen, wat de overlevingskans van het nageslacht vergroot. Oudere mannen behouden langer hun vruchtbaarheid, wat wellicht verklaart waarom hun seksuele drift minder snel dooft.

Maar dit verklaart niet het seksuele gedrag bij ouderen die geen zorg meer dragen voor nageslacht. De drift blijft bestaan, zelfs als alle evolutionaire kaarten uitgespeeld zijn. Waarom? Omdat gedrag inertia heeft: eenmaal ingebed gedrag verdwijnt niet vanzelf. Seks blijft, zelfs als de reden allang verdampt is.

6. De ironie van het post-reproductieve libido

De ultieme ironie is dat de mens zich vaak het meest bewust wordt van zijn seksuele identiteit op een leeftijd waarop het reproductief niet langer relevant is. De geest is bereid, het lichaam stribbelt tegen — en het brein verzint verhalen om het conflict te maskeren.

We zien een markt voor Viagra, erotische vakanties voor senioren, seksuele coaching voor 60-plussers. Dat is niet omdat de evolutie dat eist, maar omdat de conditionering z’n werk doet, en omdat de illusie van seksuele vitaliteit een rol speelt in het behoud van identiteit.

Conclusie: Seks op leeftijd als evolutionaire nawee

Seksueel gedrag bij ouderen is geen fout in het systeem, maar een overblijfsel van een tijd waarin gedrag niet afstierf zodra de functie verdween. Het is een spookbeeld van reproductieve strategieën die hun nut verloren zijn, maar hun prikkels behielden.

Het is gedrag dat ooit overleven diende, maar nu vooral nog betekenis geeft. En zolang het lichaam niet weet dat de voortplanting voorbij is, zal de drift blijven spoken — tot de laatste adem.

Aanbevolen literatuur:

· Sapolsky, R. M. (2017). Behave: The Biology of Humans at Our Best and Worst.

· Buss, D. M. (2016). The Evolution of Desire.

· Dennett, D. C. (1991). Consciousness Explained.

· Hawkes, K. et al. (1998). Grandmothering, menopause, and the evolution of human life histories.

· Williams, G. C. (1957). Pleiotropy, Natural Selection, and the Evolution of Senescence.

Old Folks Boogie (Live) – Little Feat (2021)

Off our rockers, actin' crazy 
With the right medication we won't be lazy 
Doin' the old folks boogie 
Down on the farm 
Wheelchairs, they was locked arm in arm 
Paired off pacemakers with matchin' alarms 
Gives us jus' one more chance 
To spin one more yarn 

And you know that you're over the hill 
When your mind makes a promise that your body can't fill 
Doin' the old folks boogie 
And boogie we will 
'Cause to us the thought's as good as a thrill 
 
Back at the home, 
No time is your own, 
Facillities there, they're all out on loan 
The bank forclose, and your bankruptcy shows 
And your credit creeps to an all-time low 
So you know, that you're over the hill 
When your mind makes a promise that your body can't fill 
 
Try and get a rise from an atrophied muscle, 
And the nerves in your thigh just quivers and fizzles 
So you know, that you're over the hill 
When your mind makes a promise that your body can't fill