Waarom “meer” vaak “minder” is – Ontdek de Omgekeerde U-Curve
Beste Lezer,
We zijn allemaal op zoek naar dat perfecte evenwicht. De nieuwe telefoon, de vakantie aan de andere kant van de wereld, of die onweerstaanbare slagroomtaart – het voelt zo goed… totdat het dat niet meer doet.
Maar wat als ik je vertel dat dit geen gebrek aan wilskracht is, maar een psychologische wetmatigheid? Maak kennis met de omgekeerde U-curve: het geheim achter waarom genot altijd vluchtig is en verveling altijd om de hoek loert.
In mijn nieuwste artikel duik ik in dit fascinerende fenomeen. Van Gauss tot Taleb, van de opwinding van innovatie tot de verveling van routine: het blijkt dat ons verlangen naar ‘meer’ vaak precies datgene is wat ons tegenhoudt.
Wat je kunt verwachten:
- Waarom hotdogs en orgasmes meer gemeen hebben dan je denkt.
- Hoe lange staarten volgens Nassim Taleb ons leven onverwacht in de war schoppen.
- Een ironische blik op ons onverzadigbare verlangen naar geluk en de onvermijdelijke afdaling van de curve.
En bedenk: het zijn niet de pieken, maar hoe je de dalen trotseert die jou écht definiëren.
Met een knipoog,
Peter Koopman
Auteur van “De Tirannie van de Curve”
De Omgekeerde U-Curve: Het Thermostaatmodel van Menselijk Gedrag
De mens heeft een opmerkelijke eigenschap: we reageren instinctief op vernieuwing en beweging. Deze eigenschap is geworteld in ons evolutionaire overlevingsmechanisme. Bekende, onveranderlijke situaties of omgevingen zijn in het verleden als veilig gekwalificeerd. Hieraan hoeft geen aandacht – en dus geen energie – verspild te worden. Maar zodra het gras beweegt, kan dit zowel een onschuldige bries zijn als een naderende sabeltandtijger. Dit mechanisme dwingt ons om alert te blijven op veranderingen en nieuwe prikkels. Het is een biologisch antwoord op potentieel gevaar, maar ook een motor achter onze zoektocht naar bevrediging.
Deze eigenschap sluit naadloos aan bij wat ik eerder omschreef als het thermostaatmodel van menselijk gedrag: een balans vinden tussen energiebesteding en het bestrijden van verveling. Wat ons aanvankelijk vervult met begeerte – een nieuwe telefoon, een exotische vakantie, een liefdesrelatie – verliest zijn glans zodra we eraan gewend raken. Dit fenomeen kent een kenmerkend verloop: de omgekeerde U-curve. Psychologisch gezien kunnen we deze curve toeschrijven aan Wilhelm Wundt (Wundt, W., “Grundzüge der physiologischen Psychologie,” 1874), terwijl ze in de economie wordt verbonden aan Carl Friedrich Gauss (Gauss, C. F., “Theoria Motus,” 1809). Taleb voegt daar een interessante nuance aan toe door te wijzen op de mogelijke impact van lange staarten – extreme gebeurtenissen die onze modellen ontregelen (Taleb, N. N., “The Black Swan,” 2007).
Voorbeelden uit het Dagelijkse Leven
Een klassiek voorbeeld is ons gedrag rondom voedsel. Stel, je hebt een onweerstaanbare trek in slagroomgebak of hotdogs. Aanvankelijk is de eerste hap een extatische ervaring. Je klimt langs de linkerzijde van de curve omhoog, totdat je de top bereikt – een staat van verzadiging waarin je geen verdere behoefte hebt aan meer. Maar stel dat je door externe druk (een eetwedstrijd) of interne dwang doorgaat met eten. Je daalt de rechterzijde van de curve af, waar walging en zelfs fysieke misselijkheid de plaats innemen van het aanvankelijke genot.
Een vergelijkbare dynamiek geldt voor seks. Een hevige hunkering kan leiden tot passioneel contact. Tijdens de opbouw van seksuele spanning klim je langs de curve omhoog, totdat je het hoogtepunt – een orgasme – bereikt. Na deze piek volgt onvermijdelijk een afname van opwinding. Voortdurende stimulatie resulteert niet in meer genot, maar in irritatie. Pas na een herstelfase kan een nieuwe prikkel of fantasie weer begeerte opwekken.
De U-Curve in Breder Perspectief
Deze omgekeerde U-curve gaat verder dan primaire behoeften als eten en seks. Ze beheerst een breed scala aan menselijk gedrag:
- Werk en Carrière: Aanvankelijk voelt een nieuwe baan uitdagend en stimulerend. Maar naarmate de routine insluipt, daalt het enthousiasme, en kunnen verveling of zelfs burn-out de kop opsteken.
- Technologische Innovatie: De opwinding over een nieuwe gadget of technologie bereikt een hoogtepunt, maar na verloop van tijd worden zelfs de meest indrukwekkende functies alledaags.
- Sociale Interacties: Relaties, vriendschappen en zelfs sociale bewegingen volgen vaak een soortgelijk patroon van initiële passie, verzadiging en uiteindelijke vervreemding.
Lange Staarten en Onvoorspelbaarheid
Nassim Taleb introduceert in zijn werk het concept van “lange staarten” (Taleb, N. N., “Fooled by Randomness,” 2001). Dit verwijst naar extreme, zeldzame gebeurtenissen die buiten de standaarddistributie vallen en vaak een disproportioneel grote impact hebben. Bij het analyseren van de omgekeerde U-curve zouden deze lange staarten kunnen verklaren waarom sommige individuen of samenlevingen onverwachte pieken of dalen ervaren. Zo kan een overvloed aan prikkels leiden tot plotselinge gedragsveranderingen of zelfs crises, terwijl een gebrek aan prikkels aanleiding kan geven tot innovatieve doorbraken.
Kritische Reflectie: Is Meer Altijd Beter?
De omgekeerde U-curve daagt ons uit om kritisch te reflecteren op ons eigen gedrag. Waarom blijven we streven naar ‘meer’ als we weten dat het slechts tijdelijk voldoening schenkt? Is ons verlangen naar overvloed – van voedsel, seks, macht of bezittingen – een symptoom van een dieperliggend probleem? Misschien is het juist de spanning tussen begeerte en verveling die ons definieert als mens. We zoeken niet naar een constante staat van geluk, maar naar de eeuwige afwisseling van prikkels die ons scherp houdt.
Conclusie: De Tirannie van de Curve
De omgekeerde U-curve is zowel een zegen als een vloek. Enerzijds is ze een essentiële motor achter vooruitgang en aanpassing. Anderzijds confronteert ze ons met de beperkingen van ons genot en de onvermijdelijkheid van verveling. Ze nodigt ons uit om bewuster om te gaan met onze verlangens en de illusie van permanent geluk los te laten. Uiteindelijk is het niet de top van de curve die ons definieert, maar hoe we omgaan met de onvermijdelijke afdaling.
Referenties
- Gauss, C. F. (1809). Theoria Motus Corporum Coelestium. Hamburg.
- Taleb, N. N. (2001). Fooled by Randomness: The Hidden Role of Chance in Life and in the Markets. Random House.
- Taleb, N. N. (2007). The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable. Random House.
- Wundt, W. (1874). Grundzüge der physiologischen Psychologie. Engelmann.
Aanbevolen Auteurs en Publicaties
- Daniel Kahneman – Thinking, Fast and Slow
Kahneman beschrijft hoe onze cognitieve systemen werken (Systeem 1 en Systeem 2) en hoe beslissingen beïnvloed worden door context en gewoontes. - Amos Tversky & Daniel Kahneman – Werk over prospect theory.
Dit legt uit waarom mensen anders reageren op risico’s en beloningen afhankelijk van hun positie op de curve van bevrediging. - Edward Deci & Richard Ryan – Self-Determination Theory
Deze theorie onderzoekt intrinsieke en extrinsieke motivatoren en hoe ze gerelateerd zijn aan voldoening en gedrag. - Mihaly Csikszentmihalyi – Flow: The Psychology of Optimal Experience
Zijn werk biedt inzichten in hoe mensen piekervaringen zoeken en hoe deze gerelateerd zijn aan motivatie en voldoening. - Nassim Nicholas Taleb – Antifragile: Things That Gain from Disorder
Taleb bouwt voort op de impact van onzekerheid en extreme gebeurtenissen (lange staarten) op systemen en gedrag. - B.F. Skinner – Beyond Freedom and Dignity
Skinner kijkt naar gedragsconditionering en de manier waarop prikkels en beloningen gedrag sturen. - Ernst Fehr & Klaus Schmidt – Onderzoek naar Inequity Aversion.
Dit concept onderzoekt hoe ongelijkheid en het streven naar evenwicht gedrag beïnvloeden. - Albert Bandura – Self-Efficacy: The Exercise of Control
Bandura’s werk legt uit hoe zelfvertrouwen en controle een belangrijke rol spelen in het bereiken en behouden van motivatie. - Steven Pinker – The Better Angels of Our Nature
Hierin bespreekt Pinker de evolutie van menselijk gedrag en hoe dit voortkomt uit complexe systemen en interacties. - Yuval Noah Harari – Sapiens: A Brief History of Humankind
Harari onderzoekt hoe cultuur en biologie ons gedrag vormen, inclusief onze behoefte aan innovatie en nieuwigheid.
Specifieke Concepten
- Hedonic Treadmill: Philip Brickman en Donald Campbell beschrijven hoe mensen wennen aan geluk of succes, wat leidt tot een terugkeer naar een baseline.
- Hyperbolic Discounting: Ainslie’s werk illustreert hoe korte termijn beloningen vaak overweldigen, wat aansluit bij de U-curve-dynamiek.
